Marcin Luter „(…) to nie metafizyk, nie człowiek przenikający głębokości ducha. Nawet nie mistrz logicznego, poprawnego wnioskowania. Jest natomiast Luter prawdziwym wirtuozem języka i geniuszem politycznym.
Można wręcz powiedzieć, że to pierwszy nowożytny populista. Czuje emocje mas, rozumie ich potrzeby i tęsknoty, znajduje z nimi bezpośredni kontakt. Umie dobierać wyrażenia soczyste, mocne, zapierające dech w piersiach. Gra genialnie na uczuciach. Jednych poniża i depcze, innych wynosi pod niebiosa. Ktoś, kto próbuje znaleźć w pismach Lutra ład i nienaganne rozumowanie, będzie zaskoczony. Tych tam w ogóle nie ma. Co nie znaczy, że reformator nie potrafił przekonywać. I to jak! Nim słuchacz lub czytelnik zorientował się, co myśli i dlaczego, już był porywany przez żywioł słów, porównań, metafor, bezpardonowych ocen”. – pisał Paweł Lisicki w tekście, który można znaleźć pod tym linkiem.
29 października 1525 roku Marcin Luter odprawił w Wittenberdze pierwszą mszę w języku niemieckim. Kim był niemiecki kaznodzieja? Jakie było jego życie?
Życie Marcina Lutra
Marcin Luter (niem. Martin Luther) urodził się 10 listopada 1483 roku w Eisleben. Jego rodzicami byli Hans i Małgorzata Luder. Jego ojciec pracował jako górnik i hutnik. Kiedy dorobił się niewielkiego majątku zaczął kształcić dzieci. Luter miał ośmioro rodzeństwa.
Luter kształcił się w szkole miejskiej w Mansfeld (gdzie rodzina krótko mieszkała), a później w szkole parafialnej w Eisenach. Mając lat 18 zaczął studia na uniwersytecie w Erfurcie, początkowo na wydziale nauk wyzwolonych. Studia ukończył w roku 1505 jako magister filozofii. Później kontynuował naukę na wydziale prawa.
17 lipca 1505 roku Marcin Luter wstąpił do zakonu augustianów. Podobno decyzję tę podjął, kiedy kilkanaście dni wcześniej cudem ocalał podczas uderzenia pioruna. Istnieje jednak hipoteza, że decyzja o wstąpieniu do klasztoru była podyktowana chęcią uniknięcia procesu, który groził mu za pojedynek, który stoczył z przyjacielem, w wyniku którego przyjaciel ten zmarł.
Luter przyjął święcenia kapłańskie 4 kwietnia 1507 roku w katedrze w Erfurcie. W 1508 roku Luter został przeniesiony do klasztoru w Wittenberdze, gdzie objał stanowisko wykładowcy filozofii moralnej na nowo założonym uniwersytecie. Dwa lata później wrócił do Erfurtu, a w 1510 roku wyjechał do Rzymu. Z wyprawy tej miał podobno wrócić oburzony zachowaniem papieża oraz duchownych, którzy jego zdaniem dopuszczali się wielu nieprawidłowości i nie szanowali Mszy świętej.
Kiedy wrócił z Rzymu, trafił do Wittenbergi, gdzie zajął się wykładaniem biblistyki. Zainteresował się też mistyką niemiecką. Marcin Luter miał szczególnie intensywnie rozważać kwestie predestynacji i tego, czy jest przeznaczony do zbawienia. Około 1513-1518 roku rozwijał te kwestie, stwierdzając, że sprawiedliwość jest darowana człowiekowi z łaski Bożej, która wynika z jego wiary. Innymi słowy: człowiek będzie zbawiony, jeśli będzie wierzył w Boga, a Ten obdarzy go swoją łaską, co oznaczało, że nie od uczynków człowieka zależy jego zbawienie, ale od tego, czy dostatecznie mocno wierzy w Boga.
Ku rozłamowi
W 1516 roku Marcin Luter zaczął sprzeciwiać się sprzedaży odpustów za pieniądze. W roku tym papież Leon X ustanowił możliwość ich sprzedaży, a dochód z nich miał zostać przeznaczony m.in. na budowę nowej bazyliki św. Piotra w Rzymie. Część wiernych faktycznie zaczęła kupować odpusty, wierząc, że pieniędzmi mogą sobie kupić zbawienie. Niestety część duchownych wykorzystywała tę okazję i handlowała odpustami niczym fizycznym towarem.
Luter, swoje oburzenie wobec tych praktyk (które niejednokrotnie także wyolbrzymiał), zawarł w pracy „Disputatio contra scholasticam theologiam”, która jednak nie odbiła się szerokim echem.
31 października 1517 roku Marcin Luter ogłosił publicznie swoje 95 tez, które przybił na drzwiach katedry w Wittenberdze, wzywając do dyskusji nad nimi. Tezy te wysłał także do arcybiskupa Moguncji i biskupa Brandenburgii oraz swojego klasztornego przełożonego Staupitza. W stosunkowo krótkim czasie – dzięki wynalezieniu druku (był to nadal dość świeży wynalazek) – pismo Lutra było znane już w całych Niemczech.
Niedługo później Marcin Luter został wezwany przez papieża Leona X do Rzymu, aby wyjaśnił swoje tezy i oczyścił się ze stawianych mu zarzutów. Luter do papieża nie przybył. Ostatecznie stawił się jedynie w Augsburgu, gdzie stanął przed kardynałem Kajetanem, który zażądał od Lutra odwołania jego zarzutów wobec Kościoła. Luter odmówił.
Luter, w swoich zarzutach wobec Kościoła, posuwał się coraz dalej. Krytykował już nie tylko odpusty, ale zaczął nawoływać do gruntownych zmian całego Kościoła. Niemiecki mnich twierdził m.in., że tylko Biblia jest nieomylna, a kościelne sobory mogą się mylić. Podważał także prymat papieża nad Kościołem. Władze kościelne w połowie 1520 roku dały Lutrowi i jego zwolennikom dwa miesiące na odwołanie swoich tez – w innym razie luteranom groziła ekskomunika.
Marcin Luter swoje stanowisko zaostrzył jeszcze bardziej. 10 grudnia 1520 roku na przedmieściach Wittenbergi, w obecności licznie zgromadzonych ludzi, Luter spalił na stosie papieskie księgi prawnicze oraz papieską bullę. 3 stycznia 1521 roku papież Leon X ekskomunikował Marcina Lutra.
Kwestią Lutra miał zająć się, w dalszej kolejności, sejm Rzeszy w Wormacji. Zjazd ten był nie tylko okazją do spotkania cesarza niemieckiego z niemieckimi książętami, ale równocześnie powszechnym, europejskim zjazdem, na którzy przybyli przedstawiciele niemal wszystkich europejskich państw.
26 maja 1521 roku cesarz Karol V ogłosił edykt wormacki, który uznawał Lutra za heretyka i skazywał go na banicję. Lutrowi, któremu w razie schwytania, groziła śmierć, pomógł książę saski Fryderyk Mądry, który darował mu schronienie na zamku w Wartburgu, gdzie mnich spędził niemal rok. W tym czasie Luter dokonał tłumaczenia Nowego Testamentu na język niemiecki.
Na fali wcześniejszych wystąpień Lutra, w różnych częściach Niemiec coraz więcej wiernych wyłamywało się z Kościoła, żądając daleko bardziej idących zmian, niż proponował to Luter. Chodziło m.in. o zniesienie Mszy świętej czy usunięcie wizerunków świętych z kościołów. W miastach niemieckich doszło do rozruchów i powstań.
13 czerwca 1525 roku Marcin Luter ożenił się z byłą zakonnicą Katarzyną von Bora. Była ona jedną z 12 sióstr, które pod wpływem nauk Lutra uciekły z klasztoru w Nimbschen. Luter miał z Katarzyną sześcioro lub więcej dzieci.
29 października 1525 roku Marcin Luter odprawił w Wittenberdze pierwszą mszę w języku niemieckim. W kolejnym roku miasta popierające Lutra oraz prominentni jego zwolennicy podpisali tzw. przymierze torgawskie, które miało być opozycją wobec edyktu wormackiego popieranego przez katolików.
W roku 1530 na sejmie w Augsburgu ewangelicy przedłożyli cesarzowi „wyznanie augsburskie”, które było wykładnią tez luteran (zwanych też od jakiegoś czasu „protestantami”, początkowo ze względu na ich „protesty” wobec Kościoła Katolickiego). Cesarz ugiął się w końcu pod presją luteran, zawierając z nimi pokój religijny, który dawał im swobodę wyznania. W wyniku tej ugody reformacja rozszerzała się zyskując nowych zwolenników w całych Niemczech i kolejnych krajach. Luter, mający poparcie coraz większej ilości miast i książąt, głosił już całkowite oderwanie od Kościoła i zniesieni zwierzchności papieża.
Marcin Luter nie stworzył spójnego systemu teologicznego. Jego prace to raczej zarys reformacji, którą poszerzały/rozwijały kolejne pokolenia protestantów. Najbardziej słynne prace Lutra to: „O wolności chrześcijańskiej”, „Duży Katechizm”, „O niewoli babilońskiej Kościoła”, „Komentarz do Listu do Rzymian”.
Marcin Luter zmarł 18 lutego 1546 roku w Eisleben.
Czytaj też:
Tajemnica Marcina Lutra. Dzięki temu udało mu się rozbić jedność KościołaCzytaj też:
Top 10 świętych kobiet, które mogą być wzorem w codziennym życiuCzytaj też:
Indeks Ksiąg Zakazanych. Czy aby na pewno były takie zakazane?