Elżbieta Tudor urodziła się 7 września 1533 roku w Greenwich. Była córką króla Henryka VIII i jego drugiej żony Anny Boleyn.
Życie na wygnaniu
Małżeństwo Henryka i Anny wywołało skandal na skalę europejską. Henryk bowiem w chwili, kiedy poznał Annę i zapragnął ją poślubić, był mężem Katarzyny Aragońskiej. Brak zgody Stolicy Apostolskiej na rozwód królewskiej pary spowodował, że Henryk w 1531 roku odesłał Katarzynę z dworu i wkrótce poślubił Annę. Stało się to początkiem rozłamu pomiędzy Rzymem a Anglią i doprowadziło ostatecznie do narodzin anglikanizmu.
Narodziny Elżbiety oznaczały, że jest ona prawowitym następcą tronu Anglii. Choć miała przyrodnią, starszą siostrę Marię (córkę Henryka i Katarzyny), to jej kandydatura przestała się liczyć w chwili, kiedy ogłoszono rozwód jej rodziców. Pomimo to Maria nie zrezygnowała ze starań o tron.
Anna Boleyn krótko cieszyła się życiem na królewskim dworze, gdyż została oskarżona o czary i cudzołóstwo. Z rozkazu króla Henryka VIII ścięto ją w 1536 roku. Kilkanaście dni później Henryk poślubił Jane Seymour. Wtedy sytuacja młodej Elżbiety radykalnie się pogorszyła. Kiedy jej matka została zabita, dziewczynkę odesłano z dworu. Utraciła także – podobnie jak wcześniej Maria – prawo dziedziczenia, lecz podobnie jak ona, nie porzuciła zamiaru przejęcia w przyszłości władzy.
Z Jane Seymour Henryk VIII doczekał się upragnionego syna, któremu nadano imię Edward. Jane zmarła jednak wkrótce po porodzie, a Henryk poślubił wówczas Annę z Kleve. Jeszcze kolejną żoną króla była Katarzyna Howard, którą jednak Henryk także kazał zamordować. Ostatnią żoną Tudora została Katarzyna Parr. Podobno to pod jej wpływem Henryk pogodził się z Elżbietą, która latami żyła na wygnaniu. W 1544 roku król sporządził Akt Sukcesyjny, zgodnie z którym kolejnymi kandydatami do tronu, po synu Edwardzie, były Maria Tudor i Elżbieta Tudor.
Elżbieta Tudor aż do śmierci ojca mieszkała w różnych zamkach na terenie Anglii. Miała dobrych nauczycieli i była otoczona przez ludzi, którzy w przyszłości stali się jej zaufanymi doradcami. Wśród nich był m.in. Matthew Parker, który został w końcu arcybiskupem Canterbury.
Henryk VIII Tudor zmarł w 1547 roku. Katarzyna Parr poślubiła wówczas Thomasa Seymoura i zaopiekowała się Elżbietą. Katarzyna dbała o wychowanie i wykształcenie królewny. Pod jej nadzorem Elżbieta uczyła się m.in. siedmiu języków. Była wychowywana na protestantkę.
Względne szczęście trwało krótko. W 1553 roku, mając zaledwie 15 lat, zmarł król Edward Tudor (przyrodni brat Elżbiety). Rozpoczęła się krwawa rywalizacja o angielski tron.
W drodze do Londynu
Po śmierci Edwarda, wbrew Aktowi Sukcesyjnemu, regentką ogłoszono Jane Grey, kuzynkę Marii i Elżbiety (wnuczkę najmłodszej siostry Henryka VIII). Jako królowa Anglii Jane panowała jednak bardzo krótko – zaledwie 9 dni. Spisek możnych, który chcieli wykluczyć z dziedziczenia Marię i Elżbietę został udaremniony przez Marię (która była katoliczką). Jej stronnictwo nie chciało, aby na tronie zasiadła protestantka.
Jane Grey została skazana na śmierć. Maria Tudor, w towarzystwie swej siostry Elżbiety, wjechała do Londynu. Rok później Maria, już jako królowa Anglii, poślubiła Filipa II Habsburga, następcę tronu Hiszpanii. Małżeństwo z „ultrakatolickim” królewiczem nie podobało wielu Anglikom. Przeciwko Marii raz po raz buntowali się poddani.
Już w 1554 roku Elżbieta Tudor została wtrącona do więzienia z rozkazu swej przyrodniej siostry, lecz po kilku miesiącach pozwolono jej wrócić do Londynu. Panowanie Marii Tudor naznaczone zostało prześladowaniem protestantów. Z tego powodu została ona ochrzczona mianem „Krwawej Mary” („Bloody Mary”).
Maria Tudor zmarła w 1558 roku. Królową Anglii została jej siostra, Elżbieta I Tudor.
Królowa Anglii
Koronacja Elżbiety odbyła się 15 stycznia 1559 roku. Wkrótce w całej Anglii rozgorzała dyskusja na temat przyszłego małżonka królowej. Elżbieta jednak nie chciała wychodzić za mąż. Miała złe wspomnienia związane z licznymi związkami swego ojca. Być może także – jak spekulowali niektórzy – naznaczona była jakąś fizyczną ułomnością, której bardzo się wstydziła. Swoje panieństwo traktowała jednak jako atut – wykorzystywała je w polityce zagranicznej, zachęcając niektórych do lepszych relacji z Anglią i nęcąc ewentualnym zamążpójściem.
Najważniejszym problemem, z jakim chciała uporać się królowa, była kwestia religii panującej. Choć Maria przywróciła zwierzchność Stolicy Apostolskiej nad Anglią, Elżbieta zerwała te więzy i przyjęła tytuł „Najwyższego Zwierzchnika Kościoła Anglii” („Supreme Governor of the Church of England”). Elżbieta nakazała używania protestanckiego modlitewnika we wszystkich kościołach oraz złożenie przysięgi wszystkim urzędnikom uznającej jej zwierzchność nad kościołem. Tym, którzy odmawiali groziła egzekucja. Elżbieta wprowadziła politykę terroru wobec katolików. W końcu zakazano w ogóle katolickich mszy, a wszyscy wyznawcy katolicyzmu zostali obłożeni rujnującymi podatkami. W kwietniu 1570 roku papież Pius V ekskomunikował Elżbietę oraz wykonujących jej rozkazy poddanych.
Elżbieta bardzo szybko ograniczyła wpływy hiszpańskie w Anglii, które osiągnęły spore rozmiary w czasach panowania Marii Tudor (poprzez jej małżeństwo z Filipem). Elżbieta patronowała zasadzie „Anglia dla Anglików”, co w praktyce oznaczało „Anglia dla protestantów”.
Największą rywalką Elżbiety była w tamtym czasie królowa Szkotów Maria Stuart. Była ona katoliczką, a jej mężem był król Francji Franciszek II. Maria Stuart miała poparcie wielu duchownych, którzy nie zgadzali się na protestancką „rewolucję” w Anglii.
W 1559 roku Maria Stuart ogłosiła się królową Anglii. Do Szkocji sprowadzone zostało francuskie wojsko, które miało zaatakować władztwo Elżbiety. Atak został udaremniony przez protestanckich szkockich lordów. W 1564 roku Elżbieta podpisała z Francją traktat pokojowy, w którym zrzekała się ostatniej angielskiej posiadłości na kontynencie – Calais. Cztery lata później Maria Stuart została schwytana i uwięziona. Przebywała w odizolowaniu aż do śmierci w 1587 roku, kiedy została uznana za zdrajcę i współwinną spisku mającego na celu zabicie Elżbiety.
Konflikt z Hiszpanią
Przeciwko Anglii występować zaczęła Hiszpania, którą władał wówczas Filip II, były szwagier Elżbiety Tudor. Filip kierował się nie tylko niechęcią wobec protestanckiej przyrodniej siostry swej zmarłej żony, ale przede wszystkim interesami Hiszpanii, którym zagrażała rosnąca w potęgę Anglia oraz jej flota.
Wojna angielsko-hiszpańska wybuchła w 1585 roku. W 1587 roku Maria Stuart została stracona. Przed śmiercią przekazała swoje jeszcze roszczenia wobec korony angielskiej Filipowi II. W lipcu 1588 roku hiszpańska flota zwana Wielką Armadą ruszyła w stronę Niderlandów, chcąc rozprawić się z poplecznikami Elżbiety. Nie dopłynęli tam jednak, gdyż zostali zatrzymani przez angielskie okręty pod dowództwem Charlesa Howarda i Francisa Drake’a. Słynna Wielka Armada poniosła wtedy druzgocącą klęskę.
Wojna toczyła się dalej w Niderlandach oraz we Francji, gdzie Elżbieta wspierała protestantów, a Hiszpania katolików. Konflikt z Hiszpanią trwał do końca życia Elżbiety. Traktat pokojowy podpisał dopiero jej następca Jakub I.
Kwestia następcy
Parlament przez lata naciskał na Elżbietę, aby wyznaczała kogoś na swojego następcę lub wyszła za mąż i sama postarała się o dziedzica. Królowa odrzucała obie możliwości i w pewnej chwili zawiesiła nawet działanie parlamentu na cztery lata. Sama jednak rozumiała powagę sytuacji i zastanawiała się nad swoimi dziedzicem. Pod uwagę brała linię Tudorów wywodzącą się od Małgorzaty lub Marii Tudor, sióstr swego ojca Henryka VIII. Bardziej przychylna była potomkom Małgorzaty, czyli Stuartom, władcom Szkocji. Problemem był jednak fakt, iż byli to katolicy.
Elżbieta Tudor zmarła 24 marca 1603 roku. Jej następcą został Jakub I, syn straconej przed laty Marii, królowej Szkotów.
Czytaj też:
William Wallace. Największy bohater Szkotów - legenda i prawdaCzytaj też:
Magna Carta – czy była tak wyjątkowa? Fakty i mity o najsłynniejszym dokumencie AngliiCzytaj też:
Jak bękart wikingów opanował Anglię. Bitwa pod Hastings i jej skutkiCzytaj też:
QUIZ: Kiedy zaczęła się Anglia? Co wiesz o Wyspach Brytyjskich?