Bitwa pod Grunwaldem została rozegrana 15 lipca 1410 roku. Po jednej stronie stanęły wojska polsko-litewskie wspierane przez Złotą Ordę (będącą wówczas lennem wielkiego księcia Witolda) oraz liczne chorągwie prywatne. Po drugiej – wojska Zakonu Krzyżackiego i wielu rycerzy-najemników z Europy Zachodniej.

Preludium

Zakon Krzyżacki pojawił się na ziemiach polskich w 1226 roku. Krzyżacy przybyli do Polski na zaproszenie księcia Konrada Mazowieckiego, a zadaniem, jakie postawił przed nimi piastowski książę była chrystianizacja pogańskich Prus. Krzyżacy to zadanie wypełnili, lecz sami później zajęli ziemie, które chrystianizowali.

Już kilkadziesiąt lat później zaczęli stanowić zagrożenie dla ziem polskich roszcząc sobie prawa do coraz większych terenów. W 1309 roku Zakon zajął Pomorze Gdańskie, którego – nawet pomimo wyroku sądu papieskiego – nie oddał Polsce. W 1331 roku pod Płowcami Polska pokonała wojska krzyżackie, które sprzymierzyły się z siłami króla Czech Jana Luksemburskiego, które liczyły nawet – w przypadku swojej wygranej – na rozbiór ziem polskich. Sojusz krzyżacko-czeski ukrócił dopiero kilka lat później Kazimierz Wielki. W 1343 roku król podpisał z Zakonem pokój w Kaliszu odzyskując Kujawy i ziemię dobrzyńską. Względny spokój we wzajemnych relacjach zapanował na kolejne niemal 60 lat.

Już w chwili wyboru Władysława Jagiełły na króla Polski, Zakon Krzyżacki zaczął być poważnie zaniepokojony zbliżeniem pomiędzy Krakowem a Wilnem. Niedługo później przeciwko Jagielle i Witoldowi zbuntował się brat Jagiełły, Świdrygiełło (przeciwny unii polsko-litewskiej), który zaczął szukać pomocy u Krzyżaków. Zakon był zainteresowany sojuszem ze zbuntowanym Świdrygiełłą. Osłabienie Litwy – na co w pierwszej kolejności liczono – doprowadziłoby w końcu do osłabienia Korony.

Na pewien czas groźbę wojny udało się jednak odsunąć. W 1404 roku Polska i Litwa podpisały z Zakonem porozumienie w Raciążku. Polska odkupiła ziemię dobrzyńską i zamek w Złotoryi. Potwierdzono jednocześnie prawo Krzyżaków do Żmudzi. Relacje uległy zaostrzeniu po 1407 roku, kiedy wielkim mistrzem Zakonu został zwolennik konfrontacji z Polską i Litwą, Ulrich von Jungingen.

Wojna z Zakonem

W 1409 roku na Żmudzi wybuchło prolitewskie, antykrzyżackie powstanie. Wielki mistrz liczył na zachowanie neutralności Polski w konflikcie pomiędzy Zakonem a Litwą, ale Władysław Jagiełło odmówił, opowiadając się za Litwą i Witoldem. Niedługo później wojska krzyżackie przekroczyły granicę Polski, zajęły ziemię dobrzyńską i zaatakowały Kujawy. Jagiełło szybko zebrał wojska i ruszył Krzyżakom naprzeciw odbijając Kujawy. 8 października 1409 roku zawarto rozejm, który miał trwać do 24 czerwca 1410 roku. Następne pół roku Władysław Jagiełło i Witold wykorzystali na zorganizowanie wielkiej wyprawy wojennej.

Po stronie Krzyżaków opowiedziała się część książąt pomorskich. Do Malborka przybyli także licznie rycerze z całej Europy Zachodniej. Polska i Litwa liczyć mogła na wsparcie Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, Mołdawii, Serbii oraz, przede wszystkim, na Złotą Ordę, której chan Dżalal ad-Din (syn Tochtamysza i wasal Witolda) wysłał wkrótce pod Grunwald swoje wojska.

W grudniu 1409 roku w Brześciu odbyło się tajne spotkanie Jagiełły i Witolda, w czasie którego ustalono szczegóły kampanii wojennej. Główne natarcie połączonych sił miało iść na Malbork. Na miejsce koncentracji wojsk wybrano Czerwińsk. Aby zaskoczyć Krzyżaków zdecydowano się na nietypowy manewr: wojska polskie przejść miały przez Wisłę pod Czerwińskiem po zbudowanym na miejscu moście pontonowym.

Krzyżacy także szykowali się do wojny. Ulrich von Jungingen spodziewał się, że Polacy zaatakują Pomorze Gdańskie, zaś Litwini – Żmudź. W związku z tym armia krzyżacka została rozdzielona. Cześć ruszyła pod Świeć, a pozostali skoncentrowali się pod Giżyckiem. Krzyżacy nadal nie znali prawdziwych intencji przeciwnika.

30 czerwca 1410 roku wojska polskie z Małopolski i Wielkopolski przeszły, zgodnie z planem, Wisłę pod Czerwińskiem. Dwa dni później połączyły się one z wojskami z Mazowsza i Litwy. Armia polsko-litewska ruszyła wówczas prosto na Malbork, zaskakując kompletnie Krzyżaków.

9 lipca wojska polsko-litewskie przekroczyły granicę Prus. Wszystkie chorągwie podniesiono a rycerze odśpiewali „Bogurodzicę”. W tym czasie siły krzyżackie zorganizowały linię obrony na rzece Drwęcy. Jagiełło, dowiedziawszy się o tym, postanowił ominąć siły wroga i kontynuować marsz na Malbork. 15 lipca siły polsko-litewskie rozłożyły obóz w okolicach Grunwaldu.

Bitwa pod Grunwaldem

Armia Jagiełły i Witolda zgromadzona pod Grunwaldem liczyła około 29 tysięcy konnych i piechoty. Siły krzyżackie zaś – 27 tysięcy.

Wojska polsko-litewskie rozlokowały się na wschód od Łodwigowa i Stębarka niedaleko jeziora Lubień. Siły sprzymierzonych zwlekały dość długo z rozpoczęciem bitwy chcąc wyczerpać przeciwnika samym oczekiwaniem w lipcowym słońcu. To sprowokowało Ulricha von Jungingena do wysłania Jagielle dwóch mieczy – jak opisywał Jan Długosz – „ku pomocy, byś z nim i z jego wojskiem mniej się ociągał i odważniej, niż to okazujesz, walczył, a także żebyś dalej się nie chował i, pozostając w lasach i gajach, nie odwlekał walki”.

Wkrótce wojska polsko-litewskie odśpiewały „Bogurodzicę” i ruszyły do boju. Przez większość czasu to armia sprzymierzonych miała nad Krzyżakami przewagę. Tylko w środkowej fazie bitwy Krzyżacy odepchnęli 40 chorągwi litewskich pod wodzą Witolda zmuszając ich do ucieczki. Żołnierzom Zakonu wydawało się, że zwycięstwo jest już na wyciagnięcie ręki, jednak Litwini po chwili zawrócili i z wielkim impetem rzucili się na Krzyżaków kompletnie ich rozbijając. Niedługo później siły krzyżackie zostały rozerwane i otoczone. Łącznie, po około 10 godzinach walk, Polacy i Litwini zdobyli krzyżackie tabory i obóz, ruszając w pogoń za niedobitkami wojsk zakonnych.

Bitwa pod Grunwaldem zakończyła się bezapelacyjnym zwycięstwem Polaków i Litwinów. Była to jedna z największych bitew średniowiecznej Europy. Grunwald sprawił, że dynastia Jagiellonów wyrosła na jedną z najważniejszych dynastii na kontynencie. Wojska polsko-litewskie zdobyły 51 krzyżackich chorągwi. Na polu bitwy śmierć poniósł sam wielki mistrz Ulrich von Jungingen. Jego zwłoki, na polecenie króla Jagiełły, odesłano z honorami do Malborka.

Po bitwie pod Grunwaldem wojska sprzymierzonych ruszyły na Malbork, jednak, ze względu na pewne ociąganie się armii i spóźnione decyzje, zamku nie udało się zdobyć – zanim Polacy i Litwini stanęli pod jego murami, Krzyżacy zdążyli się już wewnątrz umocnić.

Wojna z Zakonem trwała nadal. 10 października 1410 roku doszło do bitwy pod Koronowem, także zwycięskiej dla Korony. Jagiełło wrócił na Wawel dopiero rok później. 25 listopada 1411 roku rozpoczął swą dziękczynną pielgrzymkę z Niepołomic, idąc pieszo przez Wieliczkę i Kazimierz do Krakowa. Po drodze król odwiedzał liczne kościoły. Kiedy orszak dotarł do Krakowa, w całym mieście świętowano. Zdobyczne w bitwie pod Grunwaldem chorągwie złożono wokół grobu świętego Stanisława.

Czytaj też:
Budowla, która "wygrała" Grunwald? Most pontonowy Jagiełły był cudem inżynieriiCzytaj też:
Bitwa pod Koronowem – wielkie zwycięstwo przyćmione przez GrunwaldCzytaj też:
QUIZ: Poczet władców Polski Jana Matejki. Rozpoznasz wszystkie wizerunki?