Caryca Katarzyna II uważana jest za jednego z najlepszych władców Rosji. W naszych dziejach zapisała się jednak przede wszystkim jako uczestniczka rozbiorów Rzeczpospolitej i wielka propagatorka tej „idei”.
Julian Ursyn Niemcewicz nazywał ją „rozwiązłą i bezwstydną”, Adam Mickiewicz określał jako „najwszeteczniejszą z kobiet”, a Stanisław Tarnowski pisał, że „była wcieleniem bezbożności zupełnej, jaką wyrobiła w rzeczach publicznych racja stanu, ogłoszona najwyższą zasadą i prawem, (…) miała sumienie spokojne, bo go nie miała wcale”.
Jak Zofia została Katarzyną
Katarzyna II urodziła się 2 maja 1729 roku w Szczecinie jako Zofia Fryderyka Augusta von Anhalt-Zerbst. Jej rodzicami byli Christian August von Anhalt-Zerbst z dynastii askańskiej i Joanna Elżbieta z dynastii holsztyńskiej.
Kwestia zamążpójścia Zofii była oczywiście tematem niezwykle istotnym. Zależała od tego przyszłość Katarzyny oraz pozycja jej rodziców na salonach Europy. Matka Zofii rozsyłała więc portrety córki na różne dwory na kontynencie oraz nawiązywała przyjaźnie mając nadzieję, że ktoś z „wielkich” zainteresuje się młodą arystokratką. Miała wielkie szczęście – uwagę na Zofię zwróciła sama cesarzowa Elżbieta Romanowa, która szukała żony dla następcy tronu w Rosji.
Dlaczego właśnie Elżbieta Romanowa? Sprawa dziedziczenia tronu w Rosji była od lat mocno skomplikowana. Elżbieta Romanowa była córką Piotra Wielkiego, lecz władzę w Rosji mogła przejąć dopiero po śmierci wszystkich potomków wnuka Piotra I, Piotra II.
Sama Elżbieta Romanowa nie miała dzieci. Swoim następcą uczyniła więc swojego bratanka, Piotra księcia Holsztynu (syna Anny Piotrownej Romanowej). Piotr był, de facto, Niemcem. Do końca życia nie nauczył się dobrze rosyjskiego. Do tego był chorowity i w ogóle nie interesował się polityką. Pomimo tych mankamentów, to właśnie on był najbliższym krewnym Elżbiety. Cesarzowa postanowiła więc osadzić go na tronie, a wcześniej znaleźć mu odpowiednią małżonkę.
W ten sposób Zofia Fryderyka Augusta von Anhalt-Zerbst pojawiła się w Petersburgu. Miała zostać żoną następcy tronu Piotra III. Zofia przeszła na prawosławie i przyjęła imię Katarzyna.
Przyszły mąż zrobił na Katarzynie złe wrażenie. Nigdy nie zapałała do niego sympatią. Ich ślub odbył się jednak, wedle planu, w sierpniu 1745 roku. Doczekali się jednego syna Pawła, lecz czy to Piotr był faktycznie ojcem dziecka? Historycy nie są tego tacy pewni.
Żona i cesarzowa
Katarzyna miała licznych kochanków, czego w ogóle nie ukrywała. Jej mąż musiał wiedzieć o zdradach żony, lecz niespecjalnie się tym przejmował.
Piotr III nie miał zadatków na wielkiego wodza, jednak był niezłym administratorem. Zależało mu na rodzinnym Holsztynie, chciał odzyskać Szlezwig. Wielka europejska polityka go nie interesowała, lecz starał się prowadzić uregulowany tryb życia, codziennie zajmował się bieżącymi sprawami, słuchał meldunków i brał udział w naradach.
Pomimo to zdecydowanie bardziej lubiana była jego żona Katarzyna. Od początku ostentacyjnie chwaliła kulturę rosyjską, okazywała przywiązanie do Cerkwi. Piotr natomiast nie potrafił porzucić swoich niemieckich przyjaciół i doradców, nieustannie interesował się sprawami Holsztynu, co irytowało wielu dworzan i rosyjskich arystokratów.
Piotr został cesarzem Rosji 5 stycznia 1762 roku. Od początku był krytykowany przez własną małżonkę oraz dworzan. Mówiono, że na niczym się nie zna i przynosi Rosji wstyd. Stopniowo odwracali się od niego wszyscy. Odcięła się od niego także Katarzyna.
9 lipca 1762 roku Katarzyna ogłosiła, że przejmuje władzę w Rosji jako Katarzyna II. Wcześniej podobno osobiście podyktowała treść zrzeczenia się tronu przez własnego męża.
Piotr, bojąc się o swoje życie, podpisał dokument bez żadnego sprzeciwu. Osadzono go w areszcie domowym w pałacu w Ropszy niedaleko Petersburga. Już po kilku dniach, 17 lipca Piotr został zamordowany, najpewniej z rozkazu, a przynajmniej za wiedzą Katarzyny. Oficjalnie podano, że przyczyną śmierci była kolka hemoroidalna.
Katarzyna II rządziła Rosją przez wiele kolejnych lat. Zmarła dopiero w 1796 roku. Do końca życia „trzęsła” petersburskim dworem. Na sumieniu miała nie tylko śmierć męża. Odpowiedzialna była też po części za śmierć swojego syna Pawła, którego uważała za miernotę nienadającą się do rządzenia. Poważała wyłącznie wnuka Aleksandra, który (już po śmierci Katarzyny) postanowił pozbyć się ojca i sam zasiadł na tronie jako Aleksander I.
Czytaj też:
Mikołaj I Romanow. Despota królem PolskiCzytaj też:
Zabójstwo Romanowów. Bolszewicy urządzili im okrutną rzeźCzytaj też:
Zabicie Rasputina. Jak zginął człowiek, który trząsł Rosją