Skąd się wzięła Moskwa
  • Maciej PieczyńskiAutor:Maciej Pieczyński

Skąd się wzięła Moskwa

Dodano: 
Procesja religijna w obwodzie kurskim (1880-1883). Mal. Ilja Riepin
Procesja religijna w obwodzie kurskim (1880-1883). Mal. Ilja Riepin Źródło:Wikimedia Commons
Równo cztery wieki po tym, jak po raz pierwszy usłyszał o niej świat, stała się stolicą cesarstwa, największego państwa świata. W jaki sposób niewielkie księstewko wyzwoliło od Tatarów, a następnie zniewoliło większość ziem ruskich? Jak Moskwa stała się „trzecim Rzymem”?

„Przyjedź do mnie, bracie, do Moskwy” – tymi słowami kniaź Jurij Dołgoruki miał zapraszać na ucztę jednego ze swoich sojuszników. Tak brzmi pierwsza w historii wzmianka na temat przyszłej stolicy Rosji, zapisana w „Latopisie Hipackim” (czyli w jednej ze staroruskich kronik) pod rokiem 1147. Jest to symbolicznie przyjęta data założenia Moskwy. Najprawdopodobniej jednak już wcześniej tereny te były zasiedlone. Nad rzeką Moskwą położona była posiadłość bojara Kuczki, którą miał rzekomo przejąć Jurij Dołgoruki, a samego możnowładcę – zamordować. Po tej historii został ślad w topografii miasta. Jedną z dzielnic nazwano Polem Kuczkowym. Jednak Moskwa jako miasto w pełnym tego słowa znaczeniu powstała jeszcze później – dopiero w 1156 r. wybudowano gród, otoczony wałem ziemno-drewnianym.

Dzisiejsza Moskwa na arenie dziejów pojawiła się zatem dopiero w połowie XII w. W tym czasie Kijów był już potężnym miastem z mnóstwem cerkwi, stolicą państwa ruskiego. Czyli kolebki trzech wschodniosłowiańskich narodów. Jeśli wierzyć latopisom, to pierwszą siedzibą książąt był co prawda Nowogród Wielki (dziś Federacja Rosyjska), jednak już po 20 latach dwór przeniósł się nad Dniepr. Kijów zyskał zaszczytne miano „matki grodów ruskich”. Dlaczego więc ostatecznie został pokonany przez jedno ze swoich najmłodszych „dzieci”? Jak to się stało, że w kilka wieków z niewielkiej osady Moskwa urosła do rangi centrum przyciągania ziem ruskich, stolicy największego państwa świata, a nawet „trzeciego Rzymu”?

Cena jarłyku

Już w XI w. Ruś zaczęła rozpadać się na coraz bardziej niezależne od centrum dzielnice, które toczyły ze sobą zażarte walki. Prestiż Kijowa jako siedziby wielkiego księcia upadał. Na znaczeniu zyskiwała Ruś Północno-Wschodnia, na której terenie założona została Moskwa. Zanim stała się stolicą, tę rolę pełniły kolejno Rostów (nie ten nad Donem), Suzdal i Włodzimierz nad Klaźmą.

Artykuł został opublikowany w 11/2023 wydaniu miesięcznika Historia Do Rzeczy.