Akt detronizacji Mikołaja I zredagował Julian Ursyn Niemcewicz. Polacy od dwóch miesięcy walczyli w powstaniu listopadowym.
Bunt Polaków
20 stycznia 1831 roku Sejm Królestwa Polskiego uznał powstanie listopadowe za powstanie narodowe. Atmosfera w całej Polsce, szczególnie w stolicy, była coraz bardziej napięta. 25 stycznia w Warszawie zebrała się potężna manifestacja, której hasła skierowane były przeciwko rosyjskiej władzy. Demonstranci pod oknami, gdzie obradował Sejm wykrzykiwali hasła: „Nie ma Mikołaja!”, co spotykało się z aprobatą coraz większej liczby przechodniów.
Na fali tych antyrosyjskich nastrojów, część posłów obradujących na Zamku Królewskim w Warszawie podjęła decyzję o złożeniu z polskiego tronu Mikołaja I, który został koronowany na króla Polski w 1829 roku. Nie wszyscy posłowie zgodzili się początkowo na detronizację Mikołaja, jednak jeden z deputowanych, Teodor Slaski ogłosil wtedy, że kto nie podpisze aktu, ten będzie ogłoszony zdrajcą Ojczyzny.
Sprawa detronizacji nie była, jak mogłoby się wydawać, obradowana; nie debatowano nad nią. Był to pomysł, jak pisał później Ignacy Prądzyński, grupki posłów, którzy zakrzyczeli resztę, która chciała nad aktem debatować. W końcu jednak wszyscy się pod dokumentem podpisali. Adam Jerzy Czartoryski, jeden z sygnatariuszy aktu, ale wcześniej jednocześnie przeciwnik wywoływania powstania, mimo złożenia podpisu, miał jednak ten krok krytykować. „Zgubiliście Polskę” – mówił do marszałka Władysława Tomasza Ostrowskiego.
Akt detronizacji
Sejm Królestwa Polskiego uznał niniejszym, że król Polski i car Rosji Mikołaj I nie respektuje swobód, które obiecał przyznać Polakom. W związku z tym posłowie stwierdzili, że mogą wypowiedzieć posłuszeństwo władcy i jednocześnie wybrać na tron kogoś, kto da gwarancję obiecywanych wolności. Akt detronizacji ogłosiły połączone izby parlamentu 25 stycznia 1831 roku. Spisał go sekretarz stanu Julian Ursyn Niemcewicz.
Sejm kilka dni później podjął także decyzję o powołaniu Rządu Tymczasowego, który na czas bezkrólewia miał sprawować w kraju władzę królewską. W odpowiedzi na działania polskich posłów car Rosji wprowadził na ziemię polskie zwiększoną liczbę wojska. W tamtej chwili rozpoczęła się formalnie wojna z Rosją. Konstytucja Królestwa Polskiego uchwalona w 1815 roku, została w lutym 1832 roku zastąpiona Statutem Organicznym. Stanowił on, że ziemie polskie zostają wcielone do Imperium Rosyjskiego.
Na terenie ziem polskich znajdujących się pod zaborem rosyjskim wzmogły się represje. Polskie zbiory dzieł sztuki oraz całe biblioteki wywożono do Rosji. Na zsyłkę trafiali kolejni Polacy.
Oryginał aktu detronizacji został wywieziony z Warszawy jeszcze w 1831 roku. Dokument był ukrywany przez kolejnych działaczy emigracyjnych, a ostatecznie znalazł się z Bibliotece Polskiej w Paryżu.
Czytaj też:
Zryw podchorążych. Powstanie listopadowe - czy musiało zakończyć się klęską?Czytaj też:
Komunizm zabił więcej ludzi, niż jakakolwiek epidemia. Rewolucja bolszewików