Otton III urodził w czerwcu lub lipcu 980 roku w Kleve (dziś zachodnie Niemcy). Był synem cesarza Ottona II i księżniczki bizantyńskiej Teofano. Jako trzyletnie dziecko Otton III został w Akwizgranie koronowany na króla Niemiec. W czasie ceremonii w katedrze pojawił się nagle poseł, który przyniósł wiadomość na temat śmierci Ottona II. Jego syn, choć świeżo koronowany królem, nie mógł być pewnym swojej pozycji.
Regentem Ottona III został książę bawarski Henryk Kłótnik. Dwa lata później, w roku 985 funkcję tę przejęła Teofano, a po jej śmierci w 991 roku, regentką małoletniego króla została jego babka Adelajda (matka Ottona II, święta Kościoła Katolickiego). Otton III objął samodzielne rządy w wieku 14 lat.
Otton III cesarzem
Przyszły cesarz był wszechstronnie wykształcony, pobierał nauki władania bronią, ale również ćwiczył piękną wymowę, znał łacinę i grekę.
Otton prowadził od początku dość samodzielna politykę personalną, ufając ludziom związanym z nim od dawna. Nie wszystkim spodobało się, że młody władca zrywa wieloletnie układy i obsadza na stanowiskach „swoich” ludzi.
W 995 roku Otton III porozumiał się z Bolesławem Chrobrym w sprawie wspólnego ataku na Słowian Połabskich, jednak misja zakończyła się porażką, a Słowianie zaczęli odważniej i częściej najeżdżać tereny Niemiec.
Od chwili koronacji na króla otoczenie Ottona III myślało o tym, że ich władca zostanie w przyszłości koronowany na cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Otton, po objęciu samodzielnych rządów, od początku dążył do tej godności. Okazja natrafiła się szybko, bo już w 995 roku. Wtedy to papież Jan XV wysłał do Ottona prośbę o wysłanie pomocy zbrojnej. Stolicy Apostolskiej zagrażał wówczas prefekt Rzymu Kresencjusz. Otton, na czele swojego wojska, ruszył do Italii.
W czasie podróży dotarły do niego wieści o śmierci Jan XV. Otton zdecydował wówczas o wyborze kolejnego papieża (była to prerogatywa władców Niemiec). Następcą świętego Piotra został wówczas Bruno z Karyntii, który przybrał imię Grzegorz V. Otton kontynuował podróż do Rzymu.
21 maja 996 roku papież Grzegorz V koronował Ottona III cesarzem Świętego Cesarstwa Rzymskiego.
W czasie pobytu w Rzymie Otton poznał biskupa praskiego Wojciecha, który niedługo później podjął się misji chrystianizacyjnej do Prus, w czasie której zginął. Otton do końca swego życia bardzo czcił świętego biskupa, który stracił życie za wiarę w roku 997.
Także podczas pierwszego pobytu w Rzymie, w wyniku rozmów z doradcami, w głowie Ottona narodziła się myśl stworzenia cesarstwa uniwersalistycznego, które obejmowałoby Germanię (Niemcy), Galię (Francję) i Sclavinię (Słowiańszczyznę). Z czasem idea ta była jeszcze rozbudowywana.
Otton okrutnik?
Krótko po wyjeździe Ottona z Rzymu papież Grzegorz V został wypędzony przez Kresencjusza, a na tronie Piotrowym posadzony został antypapież Jan XVI. W lutym 998 roku wojska cesarza Ottona ponownie stanęły pod Rzymem. Doszło do walk. Jan XVI i Kresencjusz zostali złapani. Drugi z nich „wpadł” w czasie oblężenia Zamku Świętego Anioła i został ścięty. Jan XVI został natomiast ujęty, gdy próbował uciec z miasta i doprowadzony przed oblicze cesarza oraz papieża Grzegorza V.
Otton III kazał Janowi wyłupić oczy, obciąć język i uszy. Antypapieża odarto z szat i posadzono na ośle. Okrutne potraktowanie Jana miało przerazić mieszkańców Rzymu i zniechęcić ich do Ottona. Niemniej wydarzenia te nie wpłynęły na ogólne postrzeganie cesarza, który przeszedł do historii jako człowiek „miłujący pokój” i załatwiający wszelkie sprawy raczej drogą dyplomacji, aniżeli gwałtem i okrucieństwem.
Cesarstwo uniwersalistyczne
W 998 roku Otton przyjął tytuł Romanorum imperator augustus („szlachetny cesarz Rzymian”) i używał go do roku 1001, kiedy zaczął tytułować się Aurea Roma.
Koncepcja cesarstwa uniwersalistycznego rozwijała się od 998 roku. W jej myśl w skład Świętego Cesarstwa Rzymskiego miały wchodzić tereny Niemiec, Francji, Włoch, Polski i Węgier. W każdym z królestw panowałby król pochodzący z namaszczenia cesarza. Cesarz stałby jednocześnie nad wszystkimi monarchami. Wszystkie królestwa byłyby częściami składowymi cesarstwa, na którego czele Otton widział siebie i swoich potomków.
Wyrazem tych dążeń była zgoda na koronację królewską Stefana, władcy Węgier oraz przyjazne relacje z Bolesławem Chrobrym, którego Otton nazywał „przyjacielem i sprzymierzeńcem ludu rzymskiego” (populi Romani amicus et socius).
Cesarstwo uniwersalistyczne odwoływało się, rzecz jasna, do idei istnienia Cesarstwa Rzymskiego, które upadło w roku 476. Choć spadkobiercami tradycji Rzymu czuli się władcy Cesarstwa Bizantyńskiego (mieszkańcy Bizancjum nazywali siebie Romaioi, czyli Rzymianami), to niezależnie od nich Otton próbował wskrzesić dawną potęgę na gruncie europejskim, choć „środek ciężkości” cesarstwa – w jego koncepcji – koncentrować się miał już nie na basenie Morza Śródziemnego, lecz środkowej i zachodniej Europie.
Zjazd gnieźnieński
W marcu 1000 roku cesarz Otton III przybył do Polski, gdzie rządził książę Bolesław Chrobry. Cesarz przyjechał do Gniezna, gdzie spoczywał święty Wojciech. Jednak celem Ottona nie była jedynie pielgrzymka do grobu biskupa, którego cenił. Była to okazja do zbliżenia pomiędzy cesarstwem a Polską, co wpisywało się w koncepcje uniwersalistyczne, do których odwoływał się Otton III.
Według relacji Anonima zwanego Gallem, Otton miał uznać Bolesława za władcę równego sobie, czego wyrazem było nałożenie na jego skronie cesarskiej korony. Anonim pisał:
Bolesław przyjął go tak zaszczytnie i okazale, jak wypadało przyjąć króla, cesarza rzymskiego i dostojnego gościa. Albowiem na przybycie cesarza przygotował przedziwne wprost cuda; najpierw hufce, przeróżne rycerstwa, następnie dostojników rozstawił jak chóry, na obszernej równinie, a poszczególne, z osobna stojące hufce wyróżniała odmienna barwa strojów. A nie była to tania pstrokacizna, byle jakich ozdób, lecz najkosztowniejsze rzeczy, jakie można znaleźć gdziekolwiek na świecie (...). Zważywszy jego chwałę, potęgę i bogactwo cesarz rzymski zawołał w podziwie: Na koronę mego cesarstwa, to co widzę większe jest niż wieść głosiła (...). A zdjąwszy z głowy swej diadem cesarski, włożył go na głowę Bolesława na zadatek przemierza i przyjaźni (...) i za chorągiew tryumfalną dał mu w darze gwoźdź z krzyża Pańskiego wraz z włócznią św. Maurycego, w zamian za co Bolesław ofiarował mu ramię św. Wojciecha. I tak wielką owego dnia złączyli się przyjaźnią, że cesarz mianował go bratem i współpracownikiem cesarstwa i nazwał go przyjacielem i sprzymierzeńcem narodu rzymskiego.
Ostatnie dni życia
W roku 1001 w Rzymie doszło do buntu przeciwko władzy cesarskiej. Wkrótce Otton wyruszył do Italii, jednak w drodze poważnie zachorował. Otton III zmarł 23 lub 24 stycznia 1002 roku. Miał zaledwie 22 lata.
Cesarz został pochowany w Akwizgranie. Nie pozostawił potomków, a jego następcą został Henryk II Święty, syn Henryka Kłótnika.
Czytaj też:
Słoń na ulicach Akwizgranu. Karol Wielki i Harun ar-Raszid