Układ wileński mówił o oddaniu Inflant pod panowanie króla polskiego. Dlaczego pakt ten wywołał tak wielkie niezadowolenie na kilku europejskich dworach i jakie przyniósł konsekwencje?

Ważne Inflanty

Inflanty były terenem niezwykle istotnym dla kilku państw. Panowaniem w Inflantach zainteresowana była Polska, Rosja i Szwecja. W Inflantach od XIII wieku rządziła inflancka linia Zakonu Krzyżackiego (przed inkorporacją do Zakonu Krzyżackiego był to Zakon Kawalerów Mieczowych).

Pierwszy pakt wileński zawarto 31 sierpnia 1559 roku pomiędzy Zakonem Kawalerów Mieczowych a Litwinami. Na jego mocy wielki mistrz zakonu Gotthard Kettler oddawał całe Inflanty pod ochronę króla Zygmunta Augusta, który ze swej strony gwarantował, w imieniu własnym i swoich następców, obronę Inflant przed Moskwą. Monarcha gwarantował także Inflantom zwrot kosztów, jakie Inflanty poniosłoby w czasie ewentualnej wojny z Moskwą. Jako poręczenie wielki książę litewski (czyli Zygmunt August) otrzymywał od Inflant miasta: Dyneburg, Lucyn, Rzeżycę, Zelburg i Bawsk i leżące w ich granicach zamki.

Litwa nie była jednak w stanie w należytym stopniu ochronić Inflant, z czego niezadowolone były liczne miasta. Z tego względu biskup ozylijski Jan Monichhausen sprzedał w czerwcu 1559 roku królowi duńskiemu Fryderykowi m.in. zachodnią część północnej Estonii, a Rewel oddał się pod władzę Szwecji. W 1561 roku Inflanty zaproponowały Rzeczpospolitej podpisanie kolejnego paktu, tym razem rozszerzonego o gwarancje udzielone przez Polskę. Zabiegał o to głównie Gotthard Kettler, który zamierzał zmienić strukturę swojego kraju.

Pakt wileński

W połowie XVI wieku, ze względu na zagrożenie ze strony Moskwy, wielki mistrz Gotthard Kettler postanowił pójść drogą Albrechta Hohenzollerna, ostatniego wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego w Prusach podejmując decyzję o sekularyzacji swojego zgromadzenia. Kettler przyjął luteranizm, a religią obowiązującą stał się protestantyzm.

28 listopada 1561 roku arcybiskup ryski Wilhelm Hohenzollern, landmistrz Gotthard Kettler oraz stany inflanckie podpisały układ, który poddawał Inflanty Zygmuntowi II Augustowi, królowi polskiemu i wielkiemu księciu litewskiemu. Samo Księstwo Inflanckie zostało włączone do Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Traktatu tego nie podpisała jedynie Ryga, której władze były zdania, że Litwa nie jest w stanie zapewnić jej dostatecznego bezpieczeństwa; domagano się, aby gwarancji Rydze udzieliła Rzeczpospolita. Król Zygmunt August przyrzekł Rydze, że na najbliższym sejmie koronnym przeprowadzi przyłączenie Inflant bezpośrednio do Polski. Monarcha zagwarantował jednocześnie wszystkim mieszkańcom Inflant wolność wyznania, możliwość zachowania dotychczasowych praw i przywilejów. Królewskim namiestnikiem w Inflantach został Gotthard Kettler, który w lennie od polskiego króla otrzymał tereny leżące na lewym brzegu Dźwiny (Księstwo Kurlandii i Semigalii). Północna część Inflant zaś, na mocy podpisanego ze Szwecją układu, dostała się we władanie Szwedów. Rygę i resztę Inflant wcielono do Polski jako Księstwo Zadźwińskie, którego utworzenie ogłoszono oficjalnie 25 grudnia 1566 roku (inkorporowano je wówczas do Wielkiego Księstwa Litewskiego). 3 sierpnia 1569 roku w akcie unii lubelskiej zmieniono tę relację – Inflanty poddawano Rzeczypospolitej jako całości, a nie odrębnie Koronie czy Litwie.

Układ wileński zaowocował wybuchem w roku 1563 północnej wojny siedmioletniej. Panowaniem nad Inflantami zainteresowane były Szwecja i Moskwa. Dzięki tym terenom możliwa była bowiem kontrola nad basenem Morza Bałtyckiego.

Czytaj też:
Czy Polska miała kolonie? Jakub Kettler, Kurlandia i ahistoryczne twierdzeniaCzytaj też:
Bona Sforza. Czarna legenda kontra rzeczywistośćCzytaj też:
Unia lubelska. Rzeczpospolita Obojga Narodów: dlaczego była wyjątkowa?