Kalendarz juliański był wynikiem reformy, jaką w 45 roku p.n.e. wprowadził Juliusz Cezar dzięki pomocy astronoma Sozygensa z Aleksandrii. Reforma używanego wcześniej kalendarza była konieczna, gdyż księżycowy kalendarz rzymski rozregulował się, a miesiące nie odpowiadały porom roku. Dla przykładu: w roku 46 p.n.e. kalendarzowy grudzień przypadał na wrzesień. Stąd też, aby ponownie zsynchronizować kalendarz z porami roku, rok 46 p.n.e. wydłużono o 80 dni.
365 dni
Sozyges obliczył, że każdy rok składa się z 365 dni. Wyliczył on liczbę dni dla poszczególnych miesięcy, a luty uczynił miesiącem przestępnym raz na cztery lata. W przypadku lutego zmiana nie polegała na dodaniu do tego miesiąca jednego dnia, jak się to robi obecnie, lecz na powtórzeniu go. W wyniku tego działania, co cztery lata każdy Rzymianin przeżywał więc dwa razy ten sam dzień. Dniem powtórzonym został 24 lutego. Nazwano go bissextilis, a rok przestępny nazywano bissextilis lub bissextum. Początek nowego kalendarza, nazwanego kalendarzem juliańskim, a tym samym pierwszy dzień nowego roku, został ustalony na dzień 1 stycznia.
Kolejna reforma
Po zamordowaniu Juliusza Cezara, kapłani obliczyli rok przestępny jako przypadający na nie co cztery, a co trzy lata. Powodem tego była... pomyłka kapłana. Stało się to przyczyną kolejnego przesunięcia dni w kalendarzu. Pierwszymi latami przestępnymi były 45 p.n.e., 42 p.n.e. i 39 p.n.e. Nieprawidłość odkryto dopiero w 9 roku p.n.e.
Błąd ten naprawił Oktawian August, który wydał zakaz wprowadzania roku przestępnego przez następne 12 lat. Tym samym całkowita reforma kalendarza juliańskiego zakończyła się tak naprawdę dopiero w 5 roku n.e., a pierwsze 50 lat jego obowiązywania określone zostało „juliańskimi latami błędu”.
Kalendarz juliański zachował wszystkie zewnętrzne cechy poprzedniego, księżycowo-słonecznego kalendarza rzymskiego. Utrzymano m.in. wstawianie dodatkowego dnia w roku przestępnym pomiędzy 24 a 25 lutego, a także podział miesiąca na fazy księżyca. Terminy: Nony oraz Idy także pozostały bez zmian. Nony przypadały na 7., Idy natomiast na 15. dzień tych miesięcy, które w kalendarzu królewskim mają po 31 dni, tzn. marzec, maj, lipiec i październik. W pozostałych miesiącach Nony przypadały na dzień 5., zaś Idy na 13.
Użyteczny wynalazek
Kalendarz juliański opracowany przez Juliusza Cezara obowiązywał w Europie jeszcze przez długi czas po upadku Cesarstwa Rzymskiego. Na przykład w Hiszpanii, Portugalii, Polsce i Włoszech do 1582 roku, kiedy wprowadzono kalendarz gregoriański. W Rosji kalendarza juliańskiego używano w latach 1700-1918 (tam wcześniej stosowano kalendarz bizantyński, w którym rok zaczynał się 1 września). Najdłużej kalendarz juliański obowiązywał w Grecji, bowiem aż do 1923 roku.
Z racji, że kalendarz juliański spóźniał się o 1 dzień w ciągu 128 lat, został on w końcu zastąpiony przez kalendarz gregoriański. Stało się to w 1582 roku, jednak po dziś dzień, niektóre Kościoły wciąż posługują się kalendarzem juliańskim, aby podkreślić swoją autonomię.
Następca kalendarza juliańskiego, czyli kalendarz gregoriański opiera się na zasadzie rocznego obliczania czasu: 1 rok mający 365 dni to bowiem czas potrzebny Ziemi na dokonanie jednego pełnego obrotu wokół Słońca. Początkiem roku jest 1 stycznia. Nowy kalendarz naprawiał problem spowodowany pomiarem czasu według kalendarza juliańskiego: w ciągu 1500 nastąpiła bowiem 10-dniowa różnica pomiędzy kalendarzem juliańskim a rokiem słonecznym. Z tego powodu nowy kalendarz został po prostu przesunięty o 10 dni (ominięto 10 dat dziennych, od 5 do 14 października 1582 roku, co miało skorygować powstałe opóźnienie).
Wykaz miesięcy według kalendarza juliańskiego:
Ianuarius (31 dni) – poświęcony Janusowi,
Februarius (28) – czas przeznaczony na obrzedy oczyszczające (februa),
Martius (31) – na cześć boga Marsa,
Aprilis (30) – poświęcony bogini Wenus,
Maius (31) – poświęcony wszystkim bogom,
Iunius (30) – poświęcony Lucjuszowi Juniusowi Brutusowi albo Junonie,
Iulius (31) – na cześć Juliusza Cezara, który urodził się w tym miesiącu,
Sextilis (31) – później „Augustus” na cześć cesarza Augusta,
September (31) = „siódmy” – cesarz Kaligula zamierzał zmienić nazwę miesiąca na „Germanicus”, jednak zmiany nie zostały oficjalnie przyjęte,
October (30) = „ósmy”,
November (31) = „dziewiąty”,
December (30) = „dziesiąty”.
Czytaj też:
Bitwa pod Telamonem. Klęska walecznych GalówCzytaj też:
Teotihuacan. Niezwykłe miasto AztekówCzytaj też:
Koniec imperium Inków. Ścięcie Tupaka Amaru