Edmund Burke urodził się 12 stycznia 1729 roku w Dublinie. Uczył się w Trinity College w Dublinie, w od 1750 roku studiował prawo w Middle Temple w Londynie. Studia prawnicze podjął najpewniej z inspiracji ojca, który sam był prawnikiem.

Burke. Kształtowanie poglądów i kariera polityczna

Od młodych lat Edmund Burke wypowiadał się przeciwko krytykom religii oraz postulatom w rodzaju „powrotu do natury” i budowie „społeczeństwa naturalnego”. W 1757 roku opublikował pracę pt. „Filozoficzne dociekanie pochodzenia naszych idei wzniosłości i piękna”, które przyniosło mu popularność w angielskich kręgach intelektualnych, a także odbiło się echem zagranicą. Od 1758 roku Edmund Burke sporządzał coroczny „rejestr wydarzeń światowych”, który był publikowany przez kolejnych 30 lat.

W 1757 roju Edmund Burke poślubił Jane Nugent. Para miała jednego syna imieniem Richard.

W 1765 roku Edmund Burke został sekretarzem lidera wigów, markiza Rockinghama, z którym współpracował aż do jego śmierci w 1782 roku. Od 1765 roku Burke zasiadał w Izbie Gmin. Do parlamentu trafił w czasie, kiedy w całej Anglii trwała dyskusja nad uprawnieniami króla i parlamentu. Burke nie wahał się krytykować pewnych poczynań monarchy, m.in. mianowania ministrów ze względu na sympatie władcy, a nie z racji ich umiejętności. Burke twierdził, że partie polityczne to grupy ludzi, które powinny być zjednoczone wokół wspólnych zasad oraz, że powinny działać jako łącznik pomiędzy królem a parlamentem, a także dbać o spójność rządu lub wyrażać konstruktywną krytykę znajdując się w opozycji. Edmund Burke krytykował jednocześnie posłów, którzy byli jedynie „delegatami”, a nie przedstawicielami swoich okręgów. Burke uważał, że ludzie wybierają posła po to, aby ten dbał o ich interesy, a on powinien działać dla dobra swoich wyborców oraz całego narodu, a nie myśleć wyłącznie o swojej karierze.

Oprócz kompetencji króla, innym ważnym problemem, z jakim mierzył się Londyn w połowie XVIII wieku, była sprawa niezależności amerykańskich kolonii. Edmund Burke sprzeciwiał się polityce przymusu. Był zdania, że prowadzi ona tylko do większego sprzeciwu ze strony amerykańskich poddanych, wobec których Korona zaczyna stosować coraz więcej represji. Uważał, że każda władza, w tym wypadku władza Londynu wobec kolonii w Ameryce, powinna być sprawowana z poszanowaniem interesów i „temperamentu” poddanych. Jego postulaty w ostry sposób kłóciły się z polityką, jaką ostatecznie przyjął Londyn, uznający wszystkich zbuntowanych kolonistów za przestępców.

Ojciec konserwatyzmu

Edmund Burke uważał, że rząd powinien był niejako pośrednikiem pomiędzy władcą a poddanymi. Za niezwykle cenne uznawał odwoływanie się do tradycji i podążanie drogami, które sprawdziły się w przeszłości. Jednocześnie zauważał, że świat i społeczeństwo wciąż ulegają przeobrażeniom, co wymaga od rządzących wprowadzania koniecznych zmian i reform w sposobie rządzenia.

Edmund Burke znany jest jednak najbardziej jako przeciwnik rewolucji francuskiej. W 1789 roku, kiedy rewolucja wybuchła we Francji, spotkało się to z niezwykle entuzjastycznym przyjęciem w samej Anglii. Ten aplauz względem gwałtownych przemian zaniepokoił Burke’a. Nie podobała mu się drogą, jaką podążała Francja, ani aprobata ze strony Anglików. W 1790 roku Burke wydał swoje najważniejsze dzieło zatytułowane „Rozważania o rewolucji we Francji”.

W swojej pracy Burke omawiał przebieg rewolucji, osobowości ludzi, którzy stali za jej wybuchem oraz motywy i dążenia przywódców. Starał się przede wszystkim przeanalizować idee, które doprowadziły do wybuchu ruchu rewolucyjnego, takie jak prawa człowieka i suwerenność obywateli. Burke kwestionował całe „racjonalistyczne” korzenie rewolucji. Uważał, że moralność rewolucji jest jedynie pozorna, gdyż tak naprawdę chce ona zniszczyć wszystkie tradycje, odziedziczone wartości oraz dewaluuje gromadzoną przez wieki wiedzę. Jego analiza dalszego przebiegu rewolucji okazała się wyjątkowo przenikliwa.

Edmund Burke do końca życia sprzeciwiał się rewolucji francuskiej domagając się wojny ze zrewoltowaną Francją. Jego poglądy na temat rewolucji sprawiły, że zyskał popularność oraz szacunek w wielu częściach Europy.

W 1794 roku, po śmierci swego syna, Edmund Burke zrezygnował z pracy w parlamencie. Skupił się na pisaniu oraz obronie praw Irlandii, skąd pochodził. Konsekwentnie odmawiał uznania jakiegokolwiek rządu rewolucyjnego we Francji.

W swoich pismach Burke często odnosił się do „natury”. Uważał, że emocjonalne i duchowe życie człowieka stanowi harmonię w ramach większego porządku wszechświata. Jego zdaniem społeczeństwo i państwo stanowią jedność i ucieleśniają dobro wspólne. Państwo umożliwia realizację ludzkiego potencjału, ustanawiając jednocześnie określone prawa i cele, do których chce dążyć.

Edmund Burke niejednokrotnie podkreślał wagę procesu historycznego, który kumuluje zwyczaje, tradycje i osiągnięcia całego społeczeństwa. Proces ten, jego zdaniem, powoduje konieczność zmian, które są nie tylko nieuniknione, ale też potrzebne. Wszystkie zmiany powinny jednak wynikać z konieczności wywodzących się z procesu historycznego, a nie być wprowadzane sztucznie jako „plany spekulacyjne”, które ingerują w stabilne, zwyczajowe życie społeczne, co miało miejsce w czasie rewolucji francuskiej, w czasie której wszelkie zmiany zostały odgórnie narzucone.

Edmund Burke zmarł 9 lipca 1797 roku. Został pochowany na Cmentarzu Świętej Marii i Wszystkich Świętych w Beaconsfield.

Burke jest uważany za twórcę nowoczesnego konserwatyzmu.

Czytaj też:
Pierwsze w historii ludobójstwo. Najczarniejsza karta rewolucji francuskiejCzytaj też:
Dla wrogów wolności nie ma wolności! Wielki Terror Robespierre'aCzytaj też:
QUIZ: Napoleon Bonaparte. Czy znasz biografię cesarza Francuzów?