Powieść „Tadeusz z Warszawy” była bardzo popularna w Wielkiej Brytanii przez cały XIX wiek. Niestety nie doczekała się nigdy tłumaczenia na język polski.
„Powieść ta jest romansem traktującym o fikcyjnej postaci, Tadeuszu Sobieskim, która wzorowana jest na Tadeuszu Kościuszce. Porter w swoim romansie, który nigdy nie doczekał się tłumaczenia na język polski, przedstawia brutalny los Rzeczypospolitej podczas zaborów (tom pierwszy) oraz perypetie Tadeusza Sobieskiego jako imigranta w Londynie (pozostałe trzy). Dzięki takiemu zabiegowi Porter porównuje idealnego wręcz Polaka z angielską/brytyjską arystokracją i ukazuje swoim rodakom jaką powinno się przyjąć postawę w obliczu zagrożenia. W mojej pracy próbuję rzucić nowe światło na wagę stosunków polsko-brytyjskich na podst. książki Porter. Ukazuję na przykład jakie stereotypy panowały wśród ówczesnych Brytyjczyków na tematy związane z Polską i z Polakami oraz jak miały się one do rzeczywistości. (...) ponieważ Porter i jej dzieło ulegli zapomnieniu, moja dysertacja jest hołdem złożonym osobie, która swoim piórem naświetliła sprawę zamordowanej Polski”. – pisze Maciej Laskowski w abstrakcje swej pracy doktorskiej pt. „Tadeusz z Warszawy Jane Porter jako dowód stosunków polsko-brytyjskich”.
Jane Porter
Jane Porter urodziła się 3 grudnia 1775 roku w Durnham w Anglii. Po śmierci ojca rodziny, matka Jane wraz z pięciorgiem dzieci przeprowadziła się do Edynburga, a w latach 90. XVIII wieku do Londynu. Jane interesowała się literaturą i zaczęła zajmować pisarstwem. Pisarką została także jedna z jej sióstr, Anna Maria. Brat Jane, Robert Ker Porter został malarzem.
Najsłynniejsze powieści Jane Porter to „Tadeusz z Warszawy” oraz „Szkoccy wodzowie” (bohaterem książki był William Wallace). Uważa się, że Porter jako pierwsza stworzyła tego rodzaju, nowoczesną powieść historyczną.
Choć Porter była jedną z najbardziej znanych pisarek swoich czasów, to nie dorobiła się żadnego majątku. Niemal całe zarobione pieniądze była zmuszona wydać na… spłatę długów swoich braci. Ponadto jej powieści były wykorzystywane przez różne wydawnictwa bez jej zgody. Choć Porter walczyła o wypłacanie honorariów, to nie zawsze się jej to udawało. Ostatecznie została niemal bez środków do życia, zmuszona do zamieszkania w domu swoich przyjaciół.
Oprócz pisania powieści, Porter pisała też sztuki teatralne oraz artykuły do różnych czasopism. Zajmowała się głównie publicystyką historyczną. Interesowała się historią Ameryki Łacińskiej, Afryki oraz Rosji w czasach Piotra Wielkiego. Jej pisarstwo wywarło duży wpływ na pracę kolejnych pisarzy i publicystów. Jane Porter zmarła 24 maja 1850 roku.
Wnuk króla Sobieskiego
„Tadeusz z Warszawy” to licząca cztery tomy powieść Jane Porter. Pisarka inspirację do napisania książki czerpała z opowieści swojego brata, który mówił jej o Polsce pod zaborami oraz o Tadeuszu Kościuszce, którego miał okazję osobiście poznać. Bohaterem swojej książki Porter uczyniła Tadeusza Sobieskiego, wymyślonego przez siebie wnuka króla Jana III Sobieskiego. Akcja pierwszego tomu powieści dzieje się na terenie Polski, zaś kolejne trzy tomy poświęcone są emigracyjnym perypetiom Tadeusza i jego życiu na obczyźnie, w Londynie.
Jane Porter na kartach swej powieści niezwykle starannie i z dbałością o prawdę historyczną opisała realia Rzeczpospolitej przełomu wieków. Pisarka przedstawiła takie wydarzenia jak insurekcja kościuszkowska, rzeź Pragi czy wejście do Warszawy wojsk rosyjskich.
„Tadeusz z Warszawy” został wydany po raz pierwszy w 1803 roku. Książka od razu odniosła wielki sukces. W kolejnych latach wydawano ją jeszcze 16 razy w samej Wielkiej Brytanii. „Tadeusz z Warszawy” pojawił się także w księgarniach w Stanach Zjednoczonych, Niemczech i Francji. Powieść nie doczekała się natomiast nigdy tłumaczenia na język polski.
Powieść została niezwykle dobrze przyjęta. Do tego stopnia, że to z jej kart wielu Brytyjczyków czerpało wiedzę na temat Polski i Polaków. „Tadeusz z Warszawy” ukształtował, można powiedzieć, wyobrażenie XIX-wiecznych Brytyjczyków na temat dziejów najnowszych Polski. Wielu czytelników książki Porter czuło się tak bardzo związanych z bohaterem powieści, że postanawiali nawet odwiedzić Polskę, aby na własne oczy zobaczyć miejsca, w których żył fikcyjny bohater. Ze szczególnym sentymentem zwiedzano Pałac w Wilanowie, ulubioną siedzibę króla Jana III Sobieskiego.
Porter przedstawiła Polaków w bardzo pozytywny sposób. Biorący udział w powstaniu kościuszkowskim Polacy mieli być dla Brytyjczyków przykładem, jak należy walczyć o swoją ojczyznę. „Tadeusz z Warszawy” to jednocześnie jedna z pierwszych powieści historycznych napisana w nowoczesnym stylu i jedna z pierwszych, która stała się, jak dziś byśmy to określili, bestsellerem. Powieść była bardzo popularna w Wielkiej Brytanii aż do początku XX wieku.
Czytaj też:
Hołd narodu dla bohatera. Wspólny wysiłek budowy Kopca KościuszkiCzytaj też:
Koniec marzeń powstańców kościuszkowskich. Dlaczego pod Maciejowicami wszystko poszło nie tak?Czytaj też:
Rzeź Pragi. Rosyjskie ludobójstwo na polskich cywilach