17 kwietnia 1330 roku w ówczesnej stolicy Węgier Wyszehradzie, doszło do dramatycznych wydarzeń. Sprawcą był Felicjan Zach – węgierski magnat, który zaatakował rodzinę królewską. Jego działania zostały natychmiast powstrzymane, lecz motywy jego działania do dzisiaj pozostają nie całkiem wyjaśnione. Jaki udział miał w tej sprawie polski książę, a przyszły król, Kazimierz Wielki, brat węgierskiej królowej, Elżbiety Łokietkówny?
W obronie dobrego imienia?
Do zamachu doszło podczas królewskiego obiadu na zamku w Wyszehradzie. Felicjan Zach, z mieczem w ręku, wtargnął do komnaty, gdzie przebywał król i rzucił się w stronę Karola Roberta. Wszystko działo się bardzo szybko. Zach zranił króla w rękę, po czym zaatakował królową Elżbietę Łokietkównę, córkę króla Polski, Władysława Łokietka. Zach odciął jej cztery palce, gdy ta próbowała ochronić męża. Po chwili próbował jeszcze dosięgnąć młodych królewiczów – Ludwika i Andrzeja – ale w tym momencie został powstrzymany przez dworzanina Jana Cselenyi, który zabił Zacha na miejscu.
Atak wywołał ogromny szok. Nigdy wcześniej nie doszło do takich wydarzeń i to w samym sercu królewskiego dworu. Sam fakt, że Zach zdołał się przedostać z bronią aż do sali, w której przebywali monarchowie, był kompromitacją dla ochrony dworskiej i wzbudził podejrzenia o spisek.
Dlaczego Zach zaatakował?
Motywy działania Felicjana Zacha nie są do końca jasne, a historycy do dziś spierają się o ich prawdziwą naturę. Według jednej z wersji, najbardziej rozpowszechnionej w historiografii, Zach działał z zemsty za zniewagę swojej córki Klary. Miał ją rzekomo zgwałcić królewicz Kazimierz – późniejszy król Polski, Kazimierz Wielki – który przebywał na węgierskim dworze w 1330 roku. Rodzina Zachów domagała się zadośćuczynienia, jednak sprawa została zatuszowana, co miało skłonić Felicjana do desperackiego aktu odwetu.
Inna teoria wskazuje na polityczne podłoże zamachu. Felicjan Zach był wcześniej lojalnym stronnikiem Karola Roberta, sprawując m.in. urząd kasztelana. W późniejszym okresie popadł jednak w niełaskę i został pozbawiony urzędów, co, zdaniem niektórych, mogło być powodem jego frustracji i skłoniło go ataku na króla.
Istnieją również hipotezy sugerujące, że Felicjan Zach mógł działać nie sam, lecz jako członek spisku przeciwko Karolowi Robertowi. Brak jednak twardych dowodów na udział innych możnowładców.
Straszna kara
Zamach wywołał wściekłość Karola Roberta. Władca zamierzał zemścić się na całym rodzie Zachów. Ich majątki zostały skonfiskowane, a męscy potomkowie, aż do trzeciego pokolenia, straceni. Córka zamachowca, Klara, została okaleczona: obcięto jej nos, uszy, wargi i palce, a następnie wystawiono na publiczne pośmiewisko, obwożąc po kraju jako przestrogę dla każdego, kto zamierzałby zbuntować się przeciwko królowi.
Zamach Felicjana Zacha był jednym z najbardziej wstrząsających wydarzeń w dziejach Królestwa Węgier. Karol Robert, mszcząc się na Zachach, wykorzystał atak na swoją rodzinę i Koronę jako okazję do rozprawy z opozycją i wzmocnienia autorytetu monarchii.
Królowa Elżbieta, mimo poważnych obrażeń, nie wycofała się z życia publicznego. Wręcz przeciwnie – po śmierci Karola Roberta w 1342 roku objęła regencję w imieniu swojego syna Ludwika, późniejszego króla Polski i Węgier, a w późniejszych latach sprawowała w jego imieniu rządy w Polsce.
Czytaj też:
Ludwik Wielki czy "tylko" Węgierski?Czytaj też:
Śmierć młodego króla. Jak zginął syn Jagiełły i dlaczego jego wyprawa była skazana na klęskęCzytaj też:
Busójárás. Najsłynniejszy węgierski karnawał. Skąd takie straszne stroje?