Leon XIII, właściwie Vincenzo Gioacchino Raffaele Luigi Pecci, urodził się 2 marca 1810 roku w Carpineto Romano we Włoszech, w arystokratycznej rodzinie. Już od najmłodszych lat wykazywał zainteresowanie nauką i życiem duchowym. W wieku ośmiu lat rozpoczął edukację w kolegium jezuickim w Viterbo, a następnie kontynuował naukę w prestiżowym Collegium Romanum w Rzymie. Jego intelekt, przenikliwość oraz zdolności oratorskie zwracały uwagę przełożonych. W 1837 roku przyjął święcenia kapłańskie i wkrótce został skierowany na służbę dyplomatyczną Stolicy Apostolskiej.
Leon XIII– jeden z najdłuższych pontyfikatów w historii
Pierwszym poważnym zadaniem młodego duchownego była funkcja nuncjusza apostolskiego w Belgii, którą objął w 1843 roku. Na tym stanowisku dał się poznać jako zręczny dyplomata i człowiek dialogu, umiejętnie łączący zasady Kościoła z potrzebą współpracy z nowoczesnym państwem. W Belgii zaprzyjaźnił się z królem Leopoldem I, co pomogło w umacnianiu pozycji Kościoła w regionie. W 1846 roku został mianowany arcybiskupem Perugii – diecezji, którą kierował przez ponad 30 lat. W tym czasie dał się poznać jako konserwatysta w sprawach doktrynalnych, ale jednocześnie był otwarty na rozwój nauki i dialog z otoczeniem. Wspierał edukację, zakładał szkoły i seminaria, a także prowadził rozważania na temat relacji między wiarą a rozumem.
W 1853 roku został kardynałem, a jego rola w Kościele zaczęła stopniowo rosnąć. Po śmierci Piusa IX w 1878 roku, konklawę po zaledwie dwóch dniach wybrało Pecciego na papieża. Miał wówczas 68 lat, a jego pontyfikat – jeden z najdłuższych w historii – trwał 25 lat. Leon XIII objął Stolicę Piotrową w trudnym czasie: po likwidacji Państwa Kościelnego, w epoce napięć między Kościołem a nowoczesnym państwem narodowym, zwłaszcza we Włoszech. Papież od początku dążył do zredefiniowania roli Kościoła w świecie nowoczesnym, nie rezygnując z tradycji, ale szukając z nią równowagi wobec nowej rzeczywistości społecznej i politycznej.
Wzorem św. Tomasz z Akwinu
Jako papież Leon XIII zasłynął przede wszystkim jako wybitny intelektualista. Zdecydowanie promował filozofię tomistyczną, wskazując św. Tomasza z Akwinu jako wzorzec harmonii między wiarą a rozumem. W 1879 roku ogłosił encyklikę Aeterni Patris, która zapoczątkowała tzw. neotomizm – odnowę myśli scholastycznej w Kościele katolickim. Dzięki jego staraniom filozofia tomistyczna wróciła do seminariów i uniwersytetów, kształtując całe pokolenia duchowieństwa.
Leon XIII był także papieżem, który otworzył Kościół na świat nowoczesnych wówczas środków przekazu – jako pierwszy papież został sfotografowany, nagrany na fonografie i sfilmowany. Umiał dostrzec potencjał nowoczesnych technologii i ich rolę w ewangelizacji oraz komunikacji z wiernymi. Był również pierwszym papieżem, który zaczął prowadzić bardziej zinstytucjonalizowaną politykę wobec państw europejskich po rozpadzie struktur Państwa Kościelnego. Wspierał katolickie partie polityczne i zachęcał katolików do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i politycznym.
Leon XIII podejmował pierwsze próby dialogu z Kościołami wschodnimi oraz ze wspólnotami protestanckimi. Wzywał do jedności chrześcijan, choć w duchu podporządkowania Rzymowi, co odzwierciedlało ówczesne rozumienie jedności.
Encyklika Rerum novarum
Słynnym dziełem Leona XIII jest encyklika Rerum novarum traktujący o nieszczęściu socjalizmu. Własność prywatna jest bowiem w społecznym nauczaniu Kościoła wartością kluczową dla ludzkiej godności, dla dobra wspólnego i dla rozwoju człowieka.
Leon XIII potępiając błędy „bezbożnego socjalizmu” i marksizmu, uwrażliwiał katolików na fałszywość – podnoszonych po dziś dzień – twierdzeń na temat związków chrześcijaństwa z socjalizmem. Ugruntował on także katolickie nauczanie na temat własności prywatnej jako podstawowego prawa człowieka i fundamentu, na którym rozwijają się katolicka rodzina i społeczeństwo. Jak pisał papież, własność prywatna pozostaje „w najwyższym stopniu w zgodzie z ludzką naturą i w najbardziej niewątpliwy sposób prowadzi do pokoju i spokoju ludzkiej egzystencji”.
Nienaruszalność własności prywatnej
Własność prywatna, wbrew rojeniom socjalistów o „sprawiedliwości społecznej”, jest najważniejszą wartością służącą przezwyciężeniu ubóstwa. „Dlatego pierwszą i najbardziej fundamentalną zasadą, jeśli ktoś podejmuje się poprawienia sytuacji mas, musi być nienaruszalność własności prywatnej” – pisał Ojciec Święty.
W tym kontekście papież poruszył również kwestię społecznej odpowiedzialności osób zamożnych, pisząc: „Kto otrzymał z Boskiej hojności dużą ilość doczesnych błogosławieństw, czy to zewnętrznych i materialnych, czy też darów umysłu, otrzymał je w celu wykorzystania ich do doskonalenia własnej natury, a jednocześnie aby mógł ich używać jako narzędzi opatrzności Bożej dla dobra innych”.
Inicjatywa jest po stronie społeczeństwa – nie państwa
Jednocześnie Leon XIII jasno określił stanowisko – nieobce konserwatywnej myśli społecznej i ekonomicznej – mianowicie, że realizacja postulatów sprawiedliwości i dobroczynności jest po stronie obywateli, a nie po stronie państwa, jak to właściwie powszechnie zostało dziś przyjęte.
– Zostało to wyjaśnione w [encyklice] Quadragesimo anno, w której stwierdzono, że chociaż własność prywatna ma być chroniona prawem cywilnym, to obowiązek korzystania z własności prywatnej na cele społeczne jest obowiązkiem przypisanym do innych form sprawiedliwości związanych z cnotami, a ich egzekwowanie nie należy do obowiązków państwa – tłumaczy Philip Booth.
Autor kończy swe omówienie uwagą: „Pasja papieża Leona, gdy pisze o własności prywatnej, jest ewidentna” i zwraca uwagę na szerokie zastosowanie prawd na temat własności prywatnej, łącznie z kwestiami takimi jak ochrona środowiska
Leon XIII zmarł 20 lipca 1903 roku w Watykanie, w wieku 93 lat, jako jeden z najstarszych papieży w historii.
Czytaj też:
Co dzieje się, gdy umiera papież? Franciszek zmienił część obrzędówCzytaj też:
Droga Franciszka do Watykanu. Kim był Jorge Mario Bergoglio?