Piotr Demokowski nie zapisał się chlubnie na kartach polskiej historii. Zginął, rozstrzelany za szpiegostwo na rzecz Moskwy.

Kariera wojskowa

Sprawa Demkowskiego elektryzowała opinię publiczną międzywojennej Polski. Z jednej strony, na terenie Rzeczpospolitej działała Komunistyczna Partia Polski (choć od marca 1919 była ugrupowaniem nielegalnym) jako sekcja Międzynarodówki Komunistycznej, z drugiej zaś, po wojnie z bolszewikami z początku lat 20. Istniały w Polsce silne nastroje antykomunistyczne. Oskarżenia wobec Demkowskiego były poważne, zastanawiano się, co stanie się z oficerem.

Piotr Demkowski urodził się w styczniu 1895 roku w Warszawie. W roku 1916 zgłosił się na ochotnika do służby wojskowej w armii rosyjskiej. Po odbyciu przeszkolenia dla praporszczyków (młodszych oficerów) w Tyflisie, został skierowany na front austriacki. Od czerwca 1917 roku Demkowski przez kilka miesięcy brał udział w kursie gazowym we Francji, aby służyć później w wojskach chemicznych. Po powrocie do Rosji został przydzielony do 8 Armii.

Po ogłoszeniu niepodległości przez Polskę w listopadzie 1918 roku, Demkowski wstąpił do oddziałów gen. mjr Lucjana Żeligowskiego. Służył najpierw w 14. Pułku Strzelców Polskich, a następnie w 30. Pułku Strzelców Kaniowskich. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej (1919-1921) już jako oficer gazowy służył w 4. Dywizji Piechoty. Później był przenoszony jeszcze kilka razy, aż do czasu ukończenia kursu dowódców batalionów w Rembertowie. Wtedy, w kwietniu 1921 roku, objął dowództwo 60. Pułku Piechoty Wielkopolskiej, a 28 listopada jako porucznik został formalnie przyjęty do Wojska Polskiego.

Kariera Demkowskiego rozwijała się powoli, lecz systematycznie. Był przenoszono do kolejnych oddziałów, kończył odpowiednie szkolenia.

Agent Sowietów

W marcu 1924 roku Piotr Demkowski trafił do Bydgoszczy, gdzie objął stanowisko drugiego oficera sztabu w 15. Dywizji Piechoty, następnie trafił do 4. pułku Artylerii Polowej, aby mógł zapoznać się z organizacją i uzbrojeniem tego rodzaju wojsk. Pod koniec października 1927 roku uzyskał dyplom naukowy oficera Sztabu Generalnego i trafił do Wydziału Mobilizacyjnego w Korpusie Nr I w Warszawie. 2 grudnia 1930 roku otrzymał stopień majora ze starszeństwem.

Podobno dopiero w tym czasie (samodzielnie) nawiązał kontakt z mjr. Wasylem Bogowojem, który sprawował funkcję attaché wojskowego przy Poselstwie ZSRS w Polsce. Demkowski miał przedstawić się jako zadeklarowany komunista, wyrażając chęć współpracy z sowieckim wywiadem.

Polska policja kilkukrotnie spotkała go w okolicy siedzib obcych poselstw, w tym siedziby Sowietów. Kiedy chciano go wylegitymować, przedstawił się pod fałszywą tożsamością. Sztab Generalny był już zaalarmowany, wszczęto dochodzenie, które miało ustalić powiązania Demkowskiego z obcym wywiadem. 1 czerwca 1931 roku Demkowski spotkał się z sowieckim agentem, Griebienszczykowem ­– widziano go, kiedy wsiadał z nim do samochodu. Demkowski został wtedy rozpoznany przez agenta polskiego kontrwywiadu o ps. „Grabczyk”. Piotr Demkowski został zatrzymany 11 lipca wieczorem przy ul. Polnej w Warszawie. Miał wówczas przy sobie tajne dokumenty, które zamierzał przekazać mjr. Bogowojowi.

Jego sprawa trafiła do sądu w ekspresowym tempie. Reszta wydarzeń potoczyła się równie szybko.

17 lipca rozpoczął się proces przed Wojskowym Sądem Okręgowym nr I w Warszawie. Przewodniczył mu ppłk Teofil Marescha. Demkowski otrzymał adwokata z urzędu, gdyż ten wybrany przez niego, odmówił obrony.

Przed sądem Demkowski przyznał, że jest ideowym komunistą i działał bez przymusu. To miało zdziwić obecnych na sali rozpraw, gdyż przyjmowano dotąd, że praca dla Sowietów miała jedynie charakter materialny, a Demkowski potrzebował pieniędzy.

Proces zakończył się już po pierwszym dniu. Wyrok ogłoszono kolejnego dnia, 18 lipca 1931 roku. Sąd orzekł, że mjr Demkowski winny jest szpiegostwa na rzecz Związku Sowieckiego. Skazano go na karę śmierci poprzez rozstrzelanie. Sąd orzekł ponadto jego degradację, wydalenie z wojska i pozbawienie praw publicznych. Wyrok wykonano jeszcze tego samego dnia. Obrońca skazanego zwrócił się do prezydenta Ignacego Mościckiego o ułaskawienie, ten jednak nie skorzystał z prawa łaski.

18 lipca 1931 roku o godzinie 19.25 Piotr Demkowski został rozstrzelany za murami Cytadeli. Była to ostatnia egzekucja w tym miejscu.

Czytaj też:
Obława Augustowska. Nieznane rozmiary komunistycznej zbrodniCzytaj też:
Zdrajcy na elektrycznym krześleCzytaj też:
Pogrzeb Józefa Piłsudskiego. Uroczystości trwały kilka dni. Jak żegnano Marszałka?