Jan Olszewski był premierem Polski w latach 1991-1992. Swą funkcję sprawował krótko, a okoliczności, w jakich obalono jego rząd przeszły do historii pod niechlubną nazwą „nocna zmiana”. Dla wielu osób symbolem tamtych wydarzeń jest Donald Tusk mówiący: „Panowie, policzmy głosy”, co miało oznaczać zliczenie osób w Sejmie, które będą potrzebne, aby pozbawić Olszewskiwego urzędu premiera.
Przeciwko komunistycznej władzy
Jan Olszewski urodził się 20 sierpnia 1930 roku w Warszawie. Uczęszczał do Szkoły Powszechnej im. Mikołaja Kopernika w Warszawie. W czasie II wojny światowej, od 1943 roku, należał do Szarych Szeregów i brał udział w Powstaniu Warszawskim. Walczył pod pseudonimem „Orlik”.
Po wojnie Olszewski działał w Polskim Stronnictwie Ludowym skupionym wokół postaci Stanisława Mikołajczyka. W 1949 roku ukończył XIII Liceum Ogólnokształcące. Później studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim.
Po studiach pracował krótko w Ministerstwie Sprawiedliwości, a następnie w Polskiej Akademii Nauk w Zakładzie Nauk Prawnych. W swoich pracach naukowych oraz publicystycznych (pisał m.in. w „Po prostu”) Olszewski zwracał uwagę na patologie trawiące peerelowski system prawny oraz uzależnione od polityki środowisko sędziów. Wraz z kolegami z „Po prostu” nawoływał do rehabilitacji żołnierzy należących do Armii Krajowej. W 1957 roku otrzymał dwuletni zakaz publikowania tekstów. Od 1963 roku Olszewski był inwigilowany przez Służbę Bezpieczeństwa.
Od 1956 roku Jan Olszewski należał do Klubu Krzywego Koła. Brał udział w spotkaniach u Jana Józefa Lipskiego. W latach 60. Jan Olszewski, jako adwokat, brał udział w procesach politycznych m.in. Melchiora Wańkowicza, Jacka Kuronia, Karola Modzelewskiego i Adama Michnika. Po manifestacjach z marca 1968 roku został zawieszony i przez kolejne dwa lata nie mógł wykonywać swojego zawodu. Do pracy adwokata wrócił w roku 1970.
Jan Olszewski był m.in. inicjatorem napisania Listu 59, czyli pisma skierowanego do Sejmu PRL, w którym grono intelektualistów wyraziło swój protest wobec planowanych zmian w Konstytucji PRL. W 1976 roku Olszewski współzakładał Polskie Porozumienie Niepodległościowe. W kierownictwie PPN znajdowali się oprócz niego Zdzisław Najder, Andrzej Kijowski oraz Jan Józef Szczepański.
Jan Olszewski należał do Komitetu Obrony Robotników, który załozony został w 1976 roku. Na liście założycielskiej KOR Olszewski nie znalazł się celowo, aby mógł dalej bronić w sądach ludzi represjonowanych przez komunistyczne władze PRL. W 1977 roku Olszewski podpisał Deklarację Ruchu Demokratycznego, która była dokumentem programowym KOR. Już wówczas, tj. pod koniec lat 70. Olszewski rozważał powołanie w Polsce instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich.
Na początku lat 80. Olszewski włączył się w organizację niezależnego związku zawodowego w Warszawie. Był doradcą Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność” oraz współautorem statutu „Solidarności”.
Po wprowadzeniu stanu wojennego Jan Olszewski kontynuował współpracę z „Solidarnością”. Był reprezentantem sekretarza Konferencji Episkopatu Polski, Bronisława Dąbrowskiego podczas rozmów z władzami PRL. Olszewski starał się o uwolnienie z więzień zatrzymanych i internowanych członków opozycji, szczególnie tych, których stan zdrowia pogorszył się w czasie uwięzienia. W tym czasie występował jako obrońca m.in. Lecha Wałęsy, Zbigniewa Bujaka czy Zbigniewa Romaszewskiego.
Po zabójstwie księdza Jerzego Popiełuszki, Jan Olszewski występował jako pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego w procesie zabójców księdza. Z ramienia KEP oraz prymasa Glempa występował jeszcze kilkukrotnie jako obrońca lub mediator. Zajmował się sprawami zabójstw księży: Stefana Niedzielaka, Stanisława Suchowolca i Sylwestra Zycha.
Wolna (?) Polska
Od grudnia 1988 roku Olszewski współtworzył Komitet Obywatelski, który miał zasiąść do Okrągłego Stołu w czasie rozmów z władzami PRL. Jan Olszewski był także uczestnikiem okrągłostołowych rozmów. Później, w latach 1989-1991 pełnił funkcję zastępcy przewodniczącego trybunału Stanu. W 1990 roku został fundatorem Polskiej Fundacji Katyńskiej.
Od 1990 roku Olszewski należał do Porozumienia Centrum. Po wygraniu przez Lecha Wałęsę wyborów prezydenckich, został jednym z jego doradców. Od 1991 roku zasiadał w Sejmie jako poseł. 6 grudnia 1991 roku Jan Olszewski roku został prezesem Rady Ministrów.
Jako premier Olszewski opowiadał się za dekomunizacją polskich służb i wojska. Sprzeciwiał się „bezrefleksyjnym” relacjom z Rosją. Olszewski wypowiadał się krytycznie np. o przekazywaniu rosyjskim firmom znajdujących się w Polsce terenów sowieckich baz wojskowych. 5 czerwca 1992 roku Jan Olszewski został pozbawiony urzędu w warunkach, które do dzisiaj budzą wiele kontrowersji i niepokoju.
W 1992 roku Olszewski wystąpił z Porozumienia Centrum, zakładając Ruch dla Rzeczpospolitej. W 1995 roku założył nowe ugrupowanie – Ruch Odbudowy Polski. W 1997 roku ponownie został posłem na Sejm RP. W latach 2005-2006 był zastępcą przewodniczącego Trybunału Stanu, zaś od 2006 roku doradcą prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego.
Jan Olszewski zmarł 7 lutego 2019 roku. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
W maju 2009 roku Jan Olszewski został odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Orderem Orła Białego.
Czytaj też:
Biskup Antoni Baraniak. Komuniści nigdy go nie złamaliCzytaj też:
Masakra w kopalni "Wujek". Partia kazała strzelać do górnikówCzytaj też:
Tragiczny grudzień '70. Komuniści krwawo stłumili strajki