Mieszko II Lambert, drugi król Polski, to człowiek, który nie zapisał się specjalnie w naszej historii. Stał zawsze w cieniu swojego zdolnego i potężnego ojca. Czy słusznie?

Mieszko II – droga do tronu

Mieszko II Lambert urodził się w 990 roku. Jego ojcem był Bolesław Chrobry, a matką Emnilda, księżniczka pochodząca z Łużyc, Milska lub Ołomuńca. Emnilda była trzecią żoną Chrobrego. Mieszko zaś był jego drugim synem – pierwszym był Bezprym, którego matką była druga żona Chrobrego, Judyta Karolda (o zawiłościach matrymonialnych króla Chrobrego pisaliśmy tutaj).

Choć Mieszko był drugim w kolejności synem Chrobrego, to właśnie on został najprawdopodobniej wyznaczony na jego następcę. Mieszko towarzyszył ojcu w podróżach na inne dwory, np. w czasie wyjazdu do Niemiec na rozmowy z cesarzem Henrykiem II. Osobiście także stał na czele poselstw wysyłanych z Gniezna. Kiedy Bolesław otrzymał w lennie od cesarza Milsko i Łużyce, jego syn Mieszko II zobowiązał do udziału w wyprawie Henryka do Italii.

W 1013 roku Mieszko poślubił córkę palatyna reńskiego Ezzona (szwagra Ottona III), księżniczkę Rychezę. Ten mariaż znacząco wzmocnił pozycję Piastów w Europie. Rok później, kiedy Mieszko jako poseł przebywał w Czechach, został uwięziony przez księcia Uldaryka. Za Mieszkiem wstawił się cesarz. Dzięki jego protekcji syn Chrobrego został uwolniony. Trafił wówczas na cesarski dwór w Merseburgu, stając się na jakiś czas zakładnikiem Henryka. W 1015 roku był już ponownie w Polsce. Wkrótce wziął udział w wojnie polsko-niemieckiej dowodząc częścią sił polskich.

W czasie wojny z Niemcami (1015-1018) Mieszko II wykazał się jako bardzo dobry dowódca. To także dzięki niemu Polska podpisała w 1018 roku korzystny dla siebie pokój z Niemcami w Budziszynie.

Król Mieszko II 

Mieszko II został koronowany 25 grudnia 1025 roku, kilka miesięcy po śmierci swojego ojca Bolesława Chrobrego. Prawdopodobnie po przejęciu władzy w Polsce wygnał z kraju swoich braci, Bezpryma i Ottona (lub tylko Ottona; według niektórych kronikarzy Bezprym mógł w tamtym czasie przebywać na Rusi).

Mieszko II Lambert władał potężnym państwem, był liczącym się w tej części Europy graczem. O jego przychylność zabiegali liczni książęta Rzeszy, zwłaszcza ci skupieni w opozycji wobec cesarza Konrada II Salickiego. Dowodem na starania, jakie władcy ci czynili, jest ofiarowanie Mieszkowi przez księżną lotaryńską Matyldę szwabską księgi modlitewnej (tzw. Kodeks Matyldy). Z księgi tej znana jest miniatura ukazująca siedzącego na tronie Mieszka i stojącą obok Matyldę, która wręcza mu kodeks. W dołączonym do księgi liście dedykacyjnym Matylda wyrażała się o Mieszku w niezwykle pochlebny sposób. Nazywała go m.in. wybitnym królem, który krzewi chrześcijaństwo, chwaliła budowanie przez niego licznych kościołów oraz erudycję króla i jego znajomość łaciny oraz greki.

Po tych licznych pochwałach (w pewnym stopniu na pewno uzasadnionych) i mając przekonanie, że sojusz z przeciwnikami cesarza będzie dla Polski korzystny, Mieszko II zdecydował się wystąpić zbrojnie przeciwko Konradowi. Polskie wojska weszły do Saksonii i spustoszyły ją w 1028 roku.

Było to jednak zbyt późno, gdyż walki w Niemczech już wygasały. To cesarz wyszedł z nich zwycięsko. Króla Polski oskarżył natomiast o wiarołomstwo i zarzucił mu, że trzy lata wcześniej uzurpował sobie prawo do korony. Rok później to Konrad zaatakował polskie ziemie prowadząc wyprawę odwetową. Wyprawa zakończyła się jednak niepowodzeniem. Kolejna niemiecka wyprawa została zorganizowana dwa lata później. Mieszko został zmuszony do oddania cesarzowi Łużyc i Milska. Podczas tej wyprawy Konrada poparł ponadto władca Rusi Jarosław Mądry, którzy w czasie, kiedy Konrad atakował Polskę od zachodu, wkroczył na Ruś Czerwoną i zajął gród Bełz.

Pomocy u Jarosława Mądrego szukał prawdopodobnie także jeden z braci Mieszka, Bezprym. Za jego namową Jarosław zaatakował polskie ziemie. Kampania zakończyła się sukcesem. Mieszko II został zmuszony do ucieczki z kraju. Na polskim tronie został osadzony Bezprym.

Poza granicami. Zjednoczenie kraju

Mieszko II Lambert nie miał wielkiego wyboru, jeżeli chodzi o kierunek ucieczki. Przychylny mu do niedawna król Węgier Stefan sprzymierzył się z cesarzem. Wykluczona była również ucieczka do Saksonii. Jedynym miejscem, gdzie Mieszko mógł liczyć na schronienie były Czechy. Niestety polski król zawiódł się.

Czeski książę Uldaryk nie tylko Mieszka uwięził, ale również go wykastrował, co miało być zemstą za oślepienie przez Bolesława Chrobrego księcia czeskiego Bolesława III Rudego. Jak pisał Gall Anonim: „Czesi schwytali [go] zdradziecko na wiecu i rzemieniami skrępowali mu genitalia tak, że nie mógł już płodzić [potomstwa], za to, że król Bolesław, jego ojciec, podobną im wyrządził krzywdę, oślepiwszy ich księcia, a swego wuja. Mieszko tedy powrócił wprawdzie z niewoli, lecz żony więcej nie zaznał”.

Tymczasem w Polsce źle się działo. Bezprym był być może władcą tak złym, że nie zachowało się o nim nawet wiele informacji. Kronikarze „skazali go” na wieczne zapomnienie. Przypuszcza się, że Bezprym był władcą niezwykle okrutnym, a do tego całkowicie zależnym od cesarza – do tego stopnia, że odesłał mu nawet polskie insygnia koronacyjne. Za panowania Bezpryma w Polsce doszło do tzw. reakcji pogańskiej. Upadł autorytet Kościoła, księcia i struktur państwowych. Bezprym został zamordowany, jak podają kroniki, „przez swoich”, najpewniej już rok po przejęciu władzy, w 1032 roku.

Niedługo później Mieszko wrócił do Polski, uwolniony przez Uldaryka. Państwo znajdowało się w rozsypce. Mieszko nie był początkowo w stanie skonsolidować terytoriów, jakie pozostawił mu jego wybitny ojciec. Nie mając pieniędzy ani zbyt silnego wojska, Mieszko zrzekł się korony i zgodził na podział ziem polskich pomiędzy siebie, swojego brata Ottona i kuzyna Dytryka (był synem jednego z braci Bolesława Chrobrego). Podział ten utrzymał się jednak zaledwie rok. Kiedy w 1033 roku zmarł Otton, Mieszko II zajął zbrojnie jego ziemię, a Dytryka wypędził z kraju.

Mieszko musiał mierzyć się z wieloma problemami. Państwo było słabe i okrojone. Mieszko miał być może ambitne plany związane z odbudową kraju, lecz nie zdążył ich zrealizować. 10 lub 11 maja 1034 roku Mieszko II Lambert zmarł nagle. Niemiecki kronikarz Wipo podkreślał: „Mieszko, książę Polski, zszedł przedwczesną śmiercią, a wiara chrześcijańska tam przez jego poprzedników zaczęta i przez niego lepiej umocniona, upadła niestety, w sposób godny płaczu”.

Czy Mieszko II zmarł śmiercią naturalną? Na to wskazują kronikarze. Wciąż jednak niektórzy historycy rozważają różne powody śmierci drugiego króla Polski.

Mieszko II Lambert to z pewnością postać bardzo ciekawa. Na uwagę zasługuje fakt, że po licznych porażkach, niewoli i okaleczeniu, nie poddał się. Wydostał się na wolność, wrócił do Polski i na nowo chciał jednoczyć polskie ziemie.

Czytaj też:
Zjazd w Merseburgu. Czy to król Niemiec chciał zabić polskiego władcę?Czytaj też:
Bitwa pod Cedynią. Jak Mieszko i Czcibor pogromili Niemców