Wielki Mur Chiński to zespół fortyfikacji wzdłuż północnej granicy Chin. Początek jego budowy datuje się na panowanie Pierwszego Cesarza. Dziś to jedna z największych atrakcji turystycznych Państwa Środka.
Wielki Mur Chiński zbudowany został na historycznych północnych granicach Chin. Jego budowę rozpoczęto w czasach Qin Shi Huanga zwanego Pierwszym Cesarzem Chin. Wbrew powszechnie stosowanej nazwie, Wielki Mur Chiński to seria różnych fortyfikacji, a nie jeden, ciągnący się na tysiące kilometrów mur.
Wielki Mur Chiński oprócz ochrony granic, kontrolował także ruch wewnętrzny. Rozlokowane wzdłuż muru patrole pobierały np. cła za towary przewożone Jedwabnym Szlakiem. Mur rozciągał się od Półwyspu Liaotung na wschodzie do jeziora Lop na zachodzie i od dzisiejszej granicy chińsko-rosyjskiej na północy do rzeki Tao na południu.
Historia Wielkiego Muru Chińskiego
Budowa pierwszych fortyfikacji obronnych w Chinach rozpoczęła się w okresie Walczących Królestw (480-220 rok p.n.e.). Najdłuższym murem był wówczas Mur Han. W roku 221 p.n.e. wszystkie królestwa zjednoczył Qin Shi Huang – Pierwszy Cesarz. Chcąc scentralizować państwo, rozkazał zniszczyć wszystkie fortyfikacje dzielące wewnętrznie kraj. Jednocześnie nakazał budowę nowych murów, które miały chronić północną granicę Chin. Nie zachowały się żadne źródła mówiące o dokładnym przebiegu muru Pierwszego Cesarza. Większość tamtych murów przez wieki uległa zniszczeniu. Dziś widoczne są tylko niewielkie ich fragmenty.
Budowę Muru kontynuowała dynastia Han panująca w latach 206 p.n.e. do 220 n.e. Kolejne dynastie, Wei i Qi dokonywały raczej jedynie napraw niszczejącego muru. Pewne fragmenty dobudowano w czasach dynastii Sui (VI-VII wiek), a następnie w czasach dynastii Liao i Jin (poł. XI-poł. XIII wieku).
Wielki Mur Chiński przeżył swój „renesans” dopiero za czasów dynastii Ming w wieku XIV, kiedy Chiny walczyły z koczowniczymi plemionami mongolskimi. Przez wiele lat nie udało się cesarzom chińskim zdobyć przewagi nad nimi, przyjęli więc nową strategię walki – budując długi mur wzdłuż północnej granicy Chin.
W przeciwieństwie do konstrukcji wcześniejszych, dynastia Ming zaczęła wznosić mur z cegieł i kamienia (wcześniej budowano najczęściej konstrukcje drewniane i ziemne). Wzdłuż muru wybudowano około 25 tysięcy wież strażniczych. Szczególnie wzmocnione fortyfikacje wybudowano w okolicach stolicy, Pekinu. W pierwszej połowie XIV wieku trwała budowa tzw. „ściany Liaotung”, czyli fortyfikacji otaczającej rolniczą prowincję Liaotung.
Pod koniec panowania dynastii Ming (pierwsza połowa XVII wieku) Wielki Mur Chiński pomógł bronić Chiny przed najazdami Mandżurów. Z czasem jednak, w wyniku wewnętrznych walk w Chinach, Mandżurowie przekroczyli mur i zajęli Pekin. Za czasów dynastii mandżurskiej (Qing) Mongolia została przyłączona do Chin, więc budowa muru została przerwana.
Mówi się, że Wielki Mur miał nie tylko odgradzać Chiny od koczowniczych plemion, lecz również bronić państwo przed demonami, które, jak wierzono, mieszkały na niegościnnych stepach. Z tego też powodu mur bardzo rzadko budowano w linii prostej, gdyż złowrogie siły miały podobno większą trudność w przekroczeniu fortyfikacji, które często zmieniały kierunek, miały zakola i wieże strażnicze.
Ciężkie czasy dla Wielkiego Muru przyszły w epoce tzw. rewolucji kulturalnej za rządów Mao Zedonga. Władze zezwalały wówczas na rozbieranie fortyfikacji, aby z pozyskanego materiału budować domy czy drogi. W tamtym czasie mur utożsamiano z wyzyskiem, burżuazją i „klasą panującą” dzierżącą władzę nad biednymi chłopami, którzy tysiącami mieli ginąć w czasie wznoszenia muru.
Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na pogląd mówiący, że pod fundamentami Wielkiego Muru pochowani są ludzie, którzy stracili życie w czasie jego wznoszenia. Niektórzy twierdzą, iż jest to niemożliwe, gdyż z racji grzebania ludzi pod murem, z czasem naruszona byłaby jego konstrukcja. Z drugiej jednak strony nie da się wykluczyć, że takie przypadki nie miały miejsca. W budowę tej konstrukcji przez wieki zaangażowane były niezliczone rzesze ludzi. Jest niemal pewne, że wiele osób straciło życie z powodu wycieńczenia czy w wyniku wypadków podczas pracy.
Wielki Mur dla turystów
Po raz pierwszy Europejczycy usłyszeli o Wielkim Murze prawdopodobnie na początku XVI wieku. Informacje o tej fortyfikacji zaczęły pojawiać się w Europie dzięki relacjom Gaspara da Cruz, Bento de Goes Matteo Ricci i biskupa Juana Gonzáleza de Mendoza. Z kolei pierwszy odnotowany przypadek wkroczenia Europejczyka do Chin przez Wielki Mur miał prawdopodobnie miejsce w 1605 roku, kiedy to portugalski jezuita brat Bento de Góis dotarł z Indii na północno-zachodnią przełęcz Jiayu. Mury, co zrozumiałe, nie były przez lata dobrze poznane. Długo utrzymywał się w Europie pogląd, że Wielki Mur Chiński jest tym samym, co ten zbudowany przez Pierwszego Cesarza w III wieku p.n.e. Dopiero kiedy Chiny otworzyły swoje granice dla zagranicznych kupców i gości (po klęsce w pierwszej i drugiej wojnie opiumowej), Wielki Mur stał się główną atrakcją turystyczną.
Najbardziej znane odcinki Muru Chińskiego to te leżące niedaleko Pekinu. Są to miejsca najczęściej odwiedzane przez turystów (nawet 10 milionów osób rocznie). Jednym z najbardziej spektakularnych jest zaś fragment Muru wspinający się na strome zbocza Jinshanling. Tam fortyfikacja wije się wśród skalistych gór. Był to jeden z pierwszych fragmentów Muru odnowiony po komunistycznej „rewolucji kulturalnej” i udostępniony turystom. Na skraju Zatoki Bohai znajduje się przełęcz Shanhai uważana za tradycyjny koniec Wielkiego Muru i „Pierwszą Przełęcz Pod Niebem”. Część muru, która styka się z morzem określa się jako „Starą Głowę Smoka”
Część Wielkiego Muru nadal pozostaje w ruinie i raczej nie zostanie już odnowiona. Przez lata mur „dostarczał” budulca dla domów i dróg, co było największą przyczyną jego zniszczenia. W dawnych latach mur rozbierano i jego fragmenty sprzedawano też jako pamiątki.
Wbrew dość powszechnej legendzie mówiącej, że Wielki Mur Chiński jest widoczny z kosmosu, to astronauci z NASA zaprzeczają, że da się go zobaczyć. Mur jest czasami widoczny jedynie z niskiej orbity okołoziemskiej, ale tylko w sprzyjających warunkach.
Czytaj też:
Rosetta, Uluburun, Derinkuyu. Siedem wielkich zabytków odkrytych przez przypadekCzytaj też:
Vasco da Gama. Jego podróż zmieniła bieg historii?Czytaj też:
Intrygujące odkrycie na dnie Bałtyku. Konstrukcja ma 11 tysięcy lat