Figurkę znalazł pracujący przy wykopaliskach robotnik, Johann Veran. Stanowisko paleolityczne w pobliżu Willendorfu w Dolnej Austrii badane było przez archeologów Josefa Szombathy'ego, Hugo Obermaiera i Josefa Bayera. Figurka mierzy 11,1 cm i pokryta jest (wytartą częściowo) ochrą. Przedstawia kobietę o niewyraźnych rysach twarzy, kręconych włosach (lub nakryciu głowy) i pokaźnych kształtach z wyraźnie dużym biustem, brzuchem, udami i szerokimi biodrami. Wenus została wyrzeźbiona około 25 tysięcy lat temu w okresie paleolitu w epoce zwanej grawecko-protosolutrejską.
Najstarsze dzieła sztuki, dotąd odnalezione, datuje się na lata pomiędzy 40 tysięcy a 8 tysięcy lat p.n.e. W okresie, z jakiego pochodzi Wenus z Willendorfu na ogromnym obszarze euroazjatyckim zaczęły pojawiać się różne niewielkie figurki nagich kobiet. Wszystkie nazywa się „paleolitycznymi Wenus”. Wykonywane były z wapienia, tufu, krzemienia, kości lub rogu. Jak pisze Joanna Tomalska na stronie isztuka.edu.pl, odznaczają się one „schematycznym zarysem głowy, drobnymi ramionami, szczątkowo zarysowanymi stopami przy bardzo rozbudowanym korpusie. Z reguły postacie są silnie wystylizowane w celu podkreślenia cech płci i wartości macierzyństwa: z nadnaturalnie bujnym biustem i pośladkami. Figurki odznaczają się również wyraźną osią symetrii pionowej i poprzecznej, co nadaje im wrzecionowatą formę. Jak się uważa wiązały się z kultem płodności i bóstwa sprawującego opiekę nad kobietami w okresie ciąży i porodu”.
Pierwsza tego typu figurka została odnaleziona w 1864 roku w Laugerie Basse we Francji. Określono ją jako Venus impudique, czyli Wenus nieskromna, w przeciwieństwie do Venus pudica (skromnej Wenus), znanej greckiej rzeźby nagiej kobiety, która zasłania dłonią swoje miejsca intymne. Znaleziona figurka mierzy 8 cm i została wykonana około 26 tysięcy lat temu.
Najstarszym, odnalezionym wizerunkiem paleolitycznej Wenus jest zaś postać odnaleziona w 1981 roku w Berekhat Ram na Wzgórzach Golan. Niektórzy badacze nie dopatrują się w niej rzeźby, lecz uważają, że kamień przez tysiące lat ulegał erozji, a teraz przypomina kobiecą postać, jednak powszechnie uznaje się, że została jednak stworzona przez człowieka. Datuje się ją na okres kultury aszelskiej, a więc może mieć od 230 do 700 tysięcy lat.
Również w Polsce odnalezione paleolityczne Wenus. Było to w roku 1999, a figurki otrzymały miano Wenus z Wilczyc. Zabytek jest niezwykle cenny, gdyż odnalezionych figurek jest kilkadziesiąt. Jedna z nich wykonana jest z ciosu mamuta, ma 9 cm wysokości i 3,5 cm szerokości.
Czym dla ówczesnych ludzi były owe kobiece figurki? Wielu archeologów zwykło w żartach mawiać, że jeżeli nic nie wiadomo o przeznaczeniu danej rzeczy, to pewnie był to przedmiot kultu. Czasami ta teoria ma oczywiście uzasadnienie. W przypadku paleolitycznych Wenus, jak sami badacze mówią, sprawa wydaje się jednak bardziej skomplikowana.
Figurki mogły wiązać się z kultem płodności, o czym świadczy wydatny biust i szerokie biodra wyrzeźbionych kobiet. Być może były one wyrazem kultury matriarchalnej ówczesnych społeczeństw. Nie brak również teorii, że figurki te były po prostu… paleolityczną pornografią albo przynajmniej tym samym, co wizerunki "pin-up girls" dla amerykańskich żołnierzy. Istnieje także hipoteza, że wykonawczynią rzeźby mogła być kobieta, która uwieczniła w kamieniu siebie samą – patrząc bowiem na siebie z własnej perspektywy, tzn. kierując wzrok od góry ku ziemi widziała własne duże piersi, brzuch i uda oraz niewielkie, z takiej perspektywy, stopy.
O społeczeństwach paleolitycznych wiemy tak naprawdę bardzo niewiele. Stąd tak wiele trudności w określeniu roli, jaką spełniały w nich figurki. Wciąż pozostaje wiele do odkrycia i tak naprawdę każdy z nas może wysnuć własną teorię na temat ich przeznaczenia.
Czytaj też:
Pierwszy przypadek dżumy w dziejach. Niezwykłe odkrycie na terenie ŁotwyCzytaj też:
Starożytna osada odkryta w Puszczy Białowieskiej