„Mazurek Dąbrowskiego” to jeden z naszych symboli narodowych, obok godła i flagi państwowej. Tuż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości nie było jednak wcale takie pewne, że to właśnie „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”, czyli „Mazurek Dąbrowskiego” zostanie polskim hymnem narodowym. Mocnymi konkurentami „Mazurka Dąbrowskiego” były pieśni „Rota” oraz „Boże, coś Polskę”.
Historia „Mazurka Dąbrowskiego”
Dwa lata po trzecim rozbiorze, w 1797 roku we Włoszech utworzono Legiony Polskie pod komendą gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Polacy, u boku Napoleona Bonaparte, mieli walczyć o nowy porządek w Europie oraz, przede wszystkim, o odzyskanie wolności swojej ojczyzny.
Około 16-19 lipca 1797 roku, przebywający wśród polskich legionistów Józef Wybicki, napisał słowa utworu pt. „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”. Słowa śpiewano do popularnego ludowego mazurka, którego autor nie jest znany. Pierwsze publiczne odśpiewanie pieśni miało miejsce 20 lipca 1797 roku w Reggio Emilia we Włoszech.
Utwór szybko stał się bardzo popularny wśród żołnierzy. Pod koniec sierpnia 1797 roku Dąbrowski pisał do Wybickiego: „Żołnierze do Twojej pieśni nabierają coraz więcej gustu i my ją sobie często nuciemy z winnym szacunkiem dla autora”.
Tekst został po raz wydany drukiem na ziemiach polskich w 1806 roku. Wówczas „Pieśń Legionów Polskich” składała się z sześciu zwrotek:
Jeszcze Polska nie umarła,
kiedy my żyjemy.
Co nam obca moc wydarła,
szablą odbijemy.
Marsz, marsz, Dąbrowski
do Polski z ziemi włoski
za Twoim przewodem
złączem się z narodem.
Jak Czarnecki do Poznania
wracał się przez morze
dla ojczyzny ratowania
po szwedzkim rozbiorze.
Marsz, marsz, Dąbrowski...
Przejdziem Wisłę przejdziem Wartę
będziem Polakami
dał nam przykład Bonaparte
jak zwyciężać mamy.
Marsz, marsz, Dąbrowski...
Niemiec, Moskal nie osiędzie,
gdy jąwszy pałasza,
hasłem wszystkich zgoda będzie
i ojczyzna nasza.
Marsz, marsz, Dąbrowski...
Już tam ojciec do swej Basi
mówi zapłakany:
„słuchaj jeno, pono nasi
biją w tarabany”.
Marsz, marsz, Dąbrowski...
Na to wszystkich jedne głosy:
„Dosyć tej niewoli
mamy Racławickie Kosy,
Kościuszkę, Bóg pozwoli”.
„Mazurek Dąbrowskiego” był coraz szerzej znany we wszystkich trzech zaborach, a jego popularność rosła. W końcu utwór zaczął być postrzegany jako nieformalny hymn. Jego treść była niejednokrotnie przez zaborców cenzurowana, a wykonywanie pieśni bywało zakazywane i surowo karane. Pomimo wszystkich „starań” zaborców, w czasie powstania listopadowego oraz po nim „Pieśń Legionów Polskich” stała się jeszcze bardziej znana.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości powstało pytanie, jaką pieśń wybrać na polski hymn narodowy. Zastanawiano się m.in. nad „Mazurkiem Dąbrowskiego”, „Rotą” i „Boże, coś Polskę”. Wszystkie trzy pieśni miały dla Polaków szczególne znaczenie, dodawały otuchy i napełniały nadzieją w czasie zaborów.
22 marca 1921 roku, wobec braku wyboru hymnu narodowego, minister spraw wojskowych gen. Kazimierz Sosnkowski wydał rozkaz, aby żołnierze oddawali honory podczas odgrywania „Mazurka Dąbrowskiego”. 15 października 1926 roku „Mazurek” został uznany przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego za pieśń obowiązkową do śpiewania w szkołach. Wtedy też w hymnie nastąpiły zmiany. Zrezygnowano ze śpiewania czwartej i szóstej zwrotki, zaś słowa „Jeszcze Polska nie umarła (…) co nam obca moc wydarła” zmieniono na „Jeszcze Polska nie zginęła (…) co nam obca przemoc wzięła”.
„Pieśń Legionów Polskich” – „Mazurek Dąbrowskiego” został oficjalnie uznany za polski hymn narodowy w dniu 26 lutego 1927 roku. 2 kwietnia tego samego roku do hymnu dodano oficjalne nuty, które spisał kompozytor i dyrygent Feliks Konopasek.
„Mazurek Dąbrowskiego” był polskim hymnem także w okresie PRL. Komunistyczne władze przyjęły go w niezmienionej formie. Zapis dotyczący hymnu znalazł się w Konstytucji PRL z 1952 roku.
Polski hymn był inspiracją dla Samuela Tomašika, autora „hymnu wszechsłowiańskiego”, który stał się później hymnem Republiki Jugosławii.
Czytaj też:
QUIZ: Symbole Polski. Sprawdź, co o nich wiesz!Czytaj też:
„Jeszcze Polska nie zginęła!”. Legiony Polskie we WłoszechCzytaj też:
QUIZ: Niepodległa! Jak Polska odzyskała wolność?