Polska Stacja Antarktyczna im. Henryka Arctowskiego leżąca na Wyspie Króla Jerzego została nazwana na cześć polskiego badacza Antarktyki, Henryka Arctowskiego, który w latach 1897-1899 wziął udział w ekspedycji naukowej do Antarktyki.
Powstanie polskiej stacji badawczej
O badaniu wód w otoczeniu Antarktydy władze PRL zdecydowały w połowie lat 70. XX wieku. W 1975 roku zorganizowano wyprawę naukową, którą prowadził Morski Instytut Rybacki. Kierował nią doc. Daniel Dudkiewicz, zaś kierownikiem naukowym został doc. dr hab. Stanisław Rakusa-Suszczewski. Jej celem było oszacowanie zasobów kryla i ryb w Oceanie Południowym oraz poszukiwanie nowych łowisk. Przedsięwzięcie zakończyło się sukcesem. Po zakończeniu wyprawy od razu stwierdzono konieczność przeprowadzenia kolejnej ekspedycji oraz założenia na Antarktyce stałej, polskiej stacji badawczej.
Istnienie stacji całorocznej było warunkiem koniecznym, aby Polska mogła dołączyć do traktatu antarktycznego, a tym samym mogła otrzymać pozwolenie na korzystanie z bogatych łowisk wokół Antarktydy.
Przygotowania do organizacji stacji badawczej trwały krótko, bo zaledwie pół roku. W Polsce zaprojektowano wygląd i budowę całej bazy. W grudniu 1976 roku wypłynął z Gdyni statek „Dalmor”, na pokładzie którego znaleźli się uczestnicy wyprawy i najpotrzebniejszy sprzęt. Drugi statek, „Zabrze”, wypłynął z Gdyni w styczniu 1977 roku. Przewoził on materiały potrzebne do budowy stacji, paliwo i sprzęt niezbędny do wyładunku całego transportu.
Pierwsza ekspedycja planowała wybudować stację na wysepce Half Moon, pomiędzy Greenwich Island a Wyspą Livingstona, ale okazała się ona zbyt mała na potrzeby polskiej wyprawy. Dogodnym miejscem okazała się Wyspa Króla Jerzego.
Wyspa Króla Jerzego jest największą wyspą Szetlandów Południowych. Jej powierzchnia wynosi 1300 kilometrów kwadratowych. Znajdują się na niej, oprócz polskiej, także inne stacje badawcze: argentyńska, brazylijska, chilijska, chińska, południowokoreańska, rosyjska, urugwajska, peruwiańska i amerykańska.
Polska Stacja Antarktyczna im. Henryka Arctowskiego została oficjalnie uruchomiona 26 lutego 1977 roku, kiedy uzyskano pierwsze połączenie radiowe ze światem zewnętrznym.
Położenie polskiej stacji badawczej
Polska stacja znajduje się pod opieką Instytutu Biochemii i Biofizyki Polskiej Akademii Nauk. Stacja im. Arctowskiego składa się z, postawionych na wałach burzowych, 14 budynków położonych pomiędzy Zatokami Arctowskiego i Półksiężycową a Klifem Wydrzyków. W jej skład wchodzą także dwie bazy terenowe: „Lions Rump” i „Demay”. Lions Rump znajduje się 10 kilometrów od głównej stacji na obszarze chronionym ASPA 128, na brzegu Rajskiej Zatoki (Paradise Cove), pomiędzy Przylądkiem Demay a Przylądkiem Uchatki. Demay zlokalizowana jest zaś 35 kilometrów od głównej stacji, przy obszarze chronionym ASPA 151, na zachodnim brzegu Zatoki Króla Jerzego.
Stacja im. Arctowskiego znajduje się w tzw. Oazie Arctowskiego. Na południe od niej rozciąga się obszar zwany Ogrodami Jasnorzewskiego, a jeszcze dalej na południe przebiega wyniesienie skalne o nazwie Pingwinisko. To tam, w 1979 roku pochowano Włodzimierza Puchalskiego, twórcę filmów przyrodniczych i fotografa, uczestnika jednej z wypraw do Antarktyki, który zmarł w jej trakcie.
W pobliżu stacji znajdują się miejsca gniazdowania kilku gatunków pingwinów: adeli, antarktycznego i białobrewego. Spotkać można tam także ptaki morskie; niektóre z nich również gniazdują blisko polskiej bazy.
Materiały oraz dane gromadzone przez polskich uczestników wypraw do Antarktyki są wykorzystywane w celach naukowych przez wiele placówek badawczych na całym świecie.
Czytaj też:
Henryk Arctowski. Polarnik, któremu zawdzięczamy kształt naszych granicCzytaj też:
Polacy wracają na Antarktydę. Reaktywacja polskiej stacji badawczej im. DobrowolskiegoCzytaj też:
QUIZ: Wielkie odkrycia geograficzne. Czy wiesz, co odkryli najwięksi podróżnicy?