Kawa, w jednej z arabskich opowieści, jawi się jako istny „dar niebios”. Legenda mówi, że schorowany prorok Mahomet miał zostać uraczony przez samego Archanioła Gabriela niezwykłym napojem, dzięki któremu natychmiast odzyskał siły, a co więcej zabił potem 40 silnych mężczyzn, a następnie „uszczęśliwił” 40 kobiet. Owym przedziwnym napojem była właśnie czarna kawa.
To tylko jedna z wielu legend na temat pochodzenia kawy. To, co pewne, to to, że od setek, a nawet tysięcy lat wiele osób nie wyobraża sobie dnia bez wypicia kubka lub filiżanki kawy.
Z Afryki do Azji i Europy
Ojczyzną kawy jest Etiopia. To właśnie tam rosły pierwotnie kawowce, których owoce już w starożytności były spożywane przez zamieszkujący tamte tereny lud Oromo. Owoce kawowca były pierwotnie spożywane w formie gotowanej lub surowej.
Po upływie setek lat, dzięki arabskim handlarzom „magiczne” owoce zawędrowały na Półwysep Arabski i tam od XII w. zaczęło się ich „prawdziwe życie”. To Arabowie jako pierwsi uprażyli w ogniu ziarna kawowca, a następnie dodali je do gotującej wody. W końcu nasiona zaczęto także sadzić i hodować drzewa kawowca. Swojego odkrycia strzegli zazdrośnie – w kalifatach obowiązywał zakaz sprzedaży sadzonek; można było eksportować jedynie gotowy produkt, czyli wysuszone ziarna.
Szczególne miejsce kawa zajmowała w Imperium Osmańskim, gdzie dotarła około 1540 r. Jej wielkim miłośnikiem był sułtan Sulejman Wspaniały, a także jego żona Hurrem. Czarny napój cieszył się taką popularnością, że to w Stambule w 1475 r. została otwarta pierwsza kawiarnia (pod nazwą Kiva Han). Z Turcji pochodzi także jedna z najbardziej popularnych metod przygotowywania kawy: drobno zmielone ziarna kawowca są gotowane kilkukrotnie w tygielku, zwykle z cukrem, a napój podawany jest w małej filiżance.
Z Turcji kawa zaczęła rozprzestrzeniać się na całą Europę. Jako pierwszy jej właściwości opisał niemiecki podróżnik Leonard Rauwolf. Natomiast jednym z tych, którzy zaczęli ją popularyzować na Starym Kontynencie był Polak Jerzy Franciszek Kulczycki, żołnierz i szpieg w armii Jana III Sobieskiego. W nagrody za swoje zasługi w walce z Turkami, miał - na własne życzenie - wybrać 300 worków ziaren kawy. To właśnie jemu przypisuje się otwarcie w 1683 r. pierwszej w Wiedniu i jednej z pierwszych w Europie kawiarni znanej jako „Dom Pod Błękitną Butelką”. Kulczycki znany jest także jako ten, który zaczął „eksperymentować” z trunkiem, poddając go filtracji i dodając doń mleka lub miodu, aby złagodzić gorzki smak palonych ziaren.
Jeszcze wcześniej niż w Wiedniu, bo w 1650 r., została otwarta kawiarnia w Oksfordzie, zaś dwa lata później podobne miejsce pojawiło się na mapie Londynu.
Kawa w Polsce
Do Polski kawa trafiła w XVII w. Choć początkowo odnoszono się do niej nieufnie, to jednak wzrost popularności kawy w innych krajach Europy pomógł oswoić się także Polakom z nowym trunkiem. W XVIII w. kawa stała się już używką cenioną i popularną, zwłaszcza na stołach szlacheckich, gdzie jej przygotowywanie wiązane było z rozbudowanym ceremoniałem. Upamiętnił to w swojej epopei „Pan Tadeusz” Adam Mickiewicz:
Takiej kawy jak w Polszcze nie ma w żadnym kraju,
W Polszcze, w domu porządnym, z dawnego zwyczaju,
Jest do robienia kawy osobna niewiasta,
Nazywa się kawiarka; ta sprowadza z miasta
Lub z wicin bierze ziarna w najlepszym gatunku,
I zna tajne sposoby gotowania trunku,
Który ma czarność węgla, przejrzystość bursztynu,
Zapach moki i gęstość miodowego płynu.
Wiadomo, czym dla kawy jest dobra śmietana;
Na wsi nietrudno o nie: bo kawiarka z rana
Przystawiwszy imbryki, odwiedza mleczarnie
I sama lekko świeży nabiału kwiat garnie
Do każdej filiżanki w osobny garnuszek,
Aby każdą z nich ubrać w osobny kożuszek (…)
Pierwsza kawiarnia została otwarta w Warszawie w roku 1736. Jednakże prawdziwy „boom” kawiarniany” nastąpił około sto lat później. W samej Warszawie do 1890 r. powstało niemal sto lokali. W nich koncentrowało się życie literackie i towarzyskie.
Obecnie kawa uprawiana jest w 70 krajach świata. Jej największymi producentami są Brazylia, Wietnam i Kolumbia. Największe ilości kawy pije się w Finlandii, Norwegii, Danii, na Islandii oraz w Holandii.
Czytaj też:
Kapłon w garniturze z warzywCzytaj też:
Piwo. Historia jednego trunku. Pito je długo przed wynalezieniem kołaCzytaj też:
Wódka. Dobro narodowe Polski? Historia wódkiCzytaj też:
QUIZ: Trudne pytania o flagi świata. Dasz się zaskoczyć?