Hołd pruski wydawał się królowi i niektórym jego doradcom dobrym krokiem w stronę normalizacji stosunków z Zakonem Krzyżackim. Zakon przestawał istnieć, a więc z formalnego punktu widzenia, przestawało istnieć zagrożenie z jego strony. Czy tak faktycznie było? Czy król i jego otoczenie mogli przypuszczać, że likwidacja Zakonu Krzyżackiego tak naprawdę niczego nie zmieni, a nawet pogorszy sprawę? Wydaje się, że niektórzy to przeczuwali. Wśród nich była m.in. królowa Bona Sforza, której od początku nie podobał się pomysł „układania się” z Zakonem.

Hołd pruski miał oddalić zagrożenie ze strony państwa krzyżackiego. Polska miała bowiem problemy z Zakonem Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie od chwili sprowadzenia go na ziemie polskie w roku 1226. W 1525 roku mogło się niektórym wydawać, że dopiero teraz, po 300 latach, zagrożenie od północy zostaje nareszcie zażegnane.

Hołd pruski. Znaczenie dla Rzeczpospolitej

W pierwszych latach XVI wieku Albrecht Hohenzollern liczył, że uda się zrewidować postanowienia pokoju toruńskiego z 1466 roku. W 1519 roku zaczął wojnę z Polską, lecz walki nie układały się po myśli Krzyżaków, a ludność pruska zaczęła się buntować. W 1521 roku zawarto rozejm mający trwać cztery lata. Dwa lata później, Albrecht spotkał się z Marcinem Lutrem. Podobno to właśnie ewangelicki reformator miał przekonać wielkiego mistrza, aby porzucił zakonny płaszcz i zlikwidował państwo krzyżackie, przekształcając je w świeckie księstwo i przyjmując wiarę luterańską. Pomysł ten Albrecht przedstawił polskiemu królowi Zygmuntowi I Staremu, który pomysł zaakceptował pod warunkiem, że wielki mistrz złoży mu hołd lenny, którego do tej pory odmawiał.

W Polsce nie było jednak powszechnej zgody, co do przyszłego losu państwa zakonnego. Stronnictwo skupione wokół prymasa Jana Łaskiego oraz królowej Bony Sforzy było zdania, że tylko ostateczna likwidacja państwa zakonnego w Prusach i inkorporacja Prus do Korony zakończy wszystkie problemy. Innego zdania byli wojewoda krakowski Krzysztof Szydłowiecki i biskup poznański Piotr Tomicki, którzy uważali, że zsekularyzowany zakon dostanie się we wpływy Francji i przestanie Polsce zagrażać.

Jak pisze Krzysztof Kowalewski na portalu Historia Poszukaj: „10 kwietnia 1525 roku pierwszy książę w Prusach złożył hołd królowi Polski na rynku krakowskim. Ceremonia miała uroczystą oprawę. Na podeście opartym o mur ratusza i obitym suknem stanął królewski tron. Rankiem król Zygmunt Stary i królowa Bona wraz z dziećmi zeszli z Wawelu. Przed nimi kroczył senat i dwór, za królową podążały damy dworu. Król zatrzymał się w ratuszu, gdzie przebrał się w strój koronacyjny, w tym czasie królowa zajęła miejsce w oknie jednej z kamienic przy rynku (…)”.

Na początku do króla podjechali posłowie Hohenzollerna, prosząc o okazanie łaski i darowanie Prus księciu Albrechtowi w dziedziczne lenno. Odpowiedź posłom, w imieniu króla, przekazał Piotr Tomicki. Dopiero wtedy do podestu, na którym siedział król, podszedł Albrecht. Uklęknął i podziękował królowi za nadanie, składając tym samym hołd lenny i przysięgając wierność na Ewangelię. Symbolem nadania była chorągiew z czarnym orłem, który na piersiach miał literę S (od Sigismundus). Obecni przy uroczystości Krzyżacy, towarzysze Albrechta, zerwali wówczas krzyże przyszyte do płaszczy, demonstrując, że zrywają z zakonną przeszłością.

Państwo zakonne stało się tym samym Prusami Książęcymi.

Dla żyjących w owym czasie poddanych króla Zygmunta, hołd pruski księcia Albrechta był ważnym wydarzeniem, o którym opowiadano sobie w kolejnych latach. Widać to nawet później, np. w utworze Jana Kochanowskiego pt. „Proporzec albo hołd pruski”, w którym autor opisuje kolejny pruski hołd lenny złożony przez Albrechta Fryderyka przed królem Zygmuntem Augustem 19 lipca 1569 roku, opiewając jednocześnie potęgę Rzeczpospolitej, która ma władzę nad Prusami.

Czy hołd pruski z 1525 roku był faktycznie tak spektakularnym sukcesem politycznym Korony? Ówcześnie żyjący mieli podstawy, aby tak sprawę widzieć. Dziś wiemy, jak dalej potoczyły się losy Prus Książęcych i jaki miały one wpływ na historię Polski. Z dzisiejszej perspektywy wydaje się, że to nie sekularyzacja, ale całkowita likwidacja państwa zakonnego i przyłączenie Prus do Rzeczpospolitej byłyby korzystniejszym rozwiązaniem.

Czytaj też:
Bona Sforza. Czarna legenda kontra rzeczywistośćCzytaj też:
Koronacja Zygmunta Augusta. Vivente rege - jedyna taka koronacja w dziejach PolskiCzytaj też:
Krzysztof Dowgird istniał naprawdę. Ile prawdy o nim pokazują Czarne chmury?