Być może, gdyby Barbara Radziwiłłówna urodziła Zygmuntowi Augustowi syna zostałaby przez współczesnych lepiej zapamiętana. Niestety zmarła przedwcześnie, a Zygmunt wciąż nie miał potomka.

Młode lata

Barbara Radziwiłłówna urodziła się 6 grudnia pomiędzy 1520 a 1523 rokiem. Była córką kasztelana wileńskiego i hetmana wielkiego litewskiego Jerzego Radziwiłła oraz Barbary z Kołów. Jej bratem był Mikołaj Rudy. Barbara była potomkiem najbardziej znamienitego rodu na Litwie. Małżeństwo z nią gwarantowało duże wpływy.

18 maja 1537 roku wyszła za mąż za wojewodę nowogródzkiego i trockiego Stanisława Gasztołda. Małżeństwo nie trwało długo i nie było udane, gdyż mąż zdecydowanie bardziej wolał politykę i żoną się nie interesował.

Po czterech latach małżeństwa Gasztołd zmarł. Majątek po nim, z racji tego, że nie miał potomka, zgodnie z obowiązującym prawem, przepadał na rzecz wielkiego księcia litewskiego. Barbara Radziwiłłówna trafiła wtedy pod opiekę swego brata, który od tej pory mógł wybrać dla niej męża.

Zygmunt August

Zygmunt August w roku 1543 roku poślubił Elżbietę Habsburżankę. Małżeństwo to nie było udane, zapewne m.in. ze względu na chorobę Elżbiety, która cierpiała na epilepsję. Habsburżanka nie cieszyła się ponadto sympatią królowej-matki, Bony.

Jeszcze w tym samym roku, to znaczy w 1543, Zygmunt wyjechał na Litwę. Miał tam nadzorować sprawy spadkowe po zmarłym Stanisławie Gasztołdzie. Wtedy też poznał Barbarę Radziwiłłównę.

Romans z Barbarą od pierwszych chwil wywoływał zgorszenie. Wdowa po Gasztołdzie uchodziła zresztą za osobę, która źle się prowadzi. Taką opinię miała także matka Barbary oraz jej siostra. Ile prawdy było w plotkach o rzekomych romansach wszystkich kobiet – nie wiadomo. Być może było w tych opowieściach ziarno prawdy, choć żadnych szczegółów nie znamy.

Zygmunt od chwili zapoznania Barbary przeniósł się na Litwę. Kraków odwiedzał rzadko, a żonę Elżbietę zupełnie zaniedbał. W 1547 roku Habsburżanka po długiej chorobie zmarła. Nie czekając nawet aż żałoba się skończy, Zygmunt August zawarł potajemnie ślub z Barbarą Radziwiłłówną, przymuszony podobno przez brata Barbary, który oznajmił, że jego siostra spodziewa się dziecka.

Kiedy wieści o ślubie dotarły do Krakowa wywołały skandal i powszechne zgorszenie. Bona i Zygmunt Stary byli wstrząśnięci, a szlachta oburzona. Nie chodziło tu tyle o plotki o rzekomej rozpuście Barbary, lecz o jej pochodzenie. Choć przynależała do szlachetnego i potężnego rodu, była zaledwie poddaną króla Zygmunta Augusta. Takie małżeństwo było niedopuszczalnym mezaliansem i godziło w zasadę równości wszystkich szlachciców. Niektórzy żądali unieważnienia związku.

Jakimś cudem Zygmuntowi Augustowi udało się jednak przekonać wiele osób do zaakceptowania Barbary Radziwiłłówny jako swojej żony, a nawet do jej koronacji na królową Polski. Uroczystość ta odbyła się 7 grudnia 1550 roku. Ceną za ten związek był konflikt między Zygmuntem Augustem a jego matką, Boną Sforzą, która niedługo później opuściła Wawel

Małżeńskie szczęście najbardziej znanej pary w dziejach naszej monarchii trwało krótko. Ukochana żona Zygmunta Augusta zmarła młodo, 8 maja 1551 roku. Przyczyną jej śmierci był najprawdopodobniej rak szyjki macicy. Barbara została pochowana 24 czerwca 1551 w katedrze wileńskiej.

Czytaj też:
Pierwszy prymas Polski. Mikołaj Trąba - geniusz dyplomacjiCzytaj też:
Najbardziej nieszczęśliwy polski monarcha. Trudny żywot Anny JagiellonkiCzytaj też:
Sam król witał zwycięzcę. Zapomniany polski triumf pod Obertynem