Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, popularnie zwany Zakonem Krzyżackim powstał w 1190 roku podczas trzeciej krucjaty i oblężenia Akki. Do Polski sprowadził Krzyżaków książę Konrad Mazowiecki. Mieli oni pomóc chronić polskie ziemie przed pogańskimi Prusami.

Dzieje Zakonu

Zakony rycerskie zaczęły powstawać w trakcie krucjat. Do największych należeli templariusze oraz joannici, którzy zrzeszali wówczas rycerstwo z terenów Francji i Włoch. Ze względu na to, że w krucjatach brało udział coraz więcej rycerstwa niemieckiego, postanowiono o stworzeniu zakonu, który opiekowałby się nimi (przede wszystkim rannymi). W ten sposób w 1190 roku powołano Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Zakooników należących do tego zgromadzenia powszechnie zaczęto nazywać krzyżakami – od czarnego krzyża widniejącego na białych płaszczach, którymi bracia się okrywali.

Jeszcze podczas trwania trzeciej krucjaty papież Klemens III nadał zakonowi ziemie wokół Akki. O względy rozrastającego się zakonu krzyżackiego starał się także cesarz Henryk VI, który w 1197 roku oddał mu liczne ziemie w południowych Włoszech.

Od początku istnienia bractwa wielcy mistrzowie zakonu Najświętszej Maryi Panny odznaczali się wybitnymi umiejętnościami dyplomatycznymi. Po roku 1220 ich majątek i posiadane ziemie przewyższały to, co posiadali templariusze i joannici. Należące do nich tereny znajdowały się na obszarze dzisiejszych Włoch, Niemiec, Palestyny, Sycylii, Turcji i Libii. Ich wpływy rosły, a w zachodniej Europie zaczęły powstawać kolejne konwenty.

Wielki Mistrz Hermann von Salza (1179-1239) miał jednak jeszcze większe ambicje, niż liczne, ale porozrzucane po całej Europie oraz na Bliskim Wschodzie posiadłości. Marzył o stworzeniu własnego państwa zakonnego. Okazja nadarzyła się w roku 1221, kiedy król węgierski Andrzej II zaprosił Krzyżaków na Węgry, aby bronili wschodnich granic królestwa przed plemionami Kumanów. Krzyżacy mieli otrzymać część Siedmiogrodu, lecz ich dążenie do niezależności oraz próby wyrwania się spod lenna Węgier nie powiodły się. Ostatecznie Andrzej II, za aprobatą węgierskich duchownych, doprowadził do wygnania Krzyżaków ze swoich terenów.

Krzyżacy w Polsce

Próby chrystianizacji Prus trwały od początku lat 20. XIII wieku. Zaangażowani w nią byli piastowscy książęta oraz zakon cystersów z Łekna. Na chrystianizacji pruskich pogan zależało przede wszystkim papieżowi Honoriuszowi III, który chciał utworzyć w Prusach państwo kościelne. Kilka lat starć z miejscową ludnością nie przyniosło jednak żadnych rezultatów.

Prawdopodobnie w roku 1226 Konrad Mazowiecki, za namową Jadwigi Śląskiej (żony Henryka Brodatego), zdecydował o sprowadzeniu na teren Polski Zakonu Najświętszej Maryi Panny, który był zaprawiony w bojach z niewiernymi i mógł pomóc w walkach z Prusami.

Krzyżacy otrzymali w dzierżawę ziemię chełmińską i michałowską, lecz władzę nad tymi terenami miał nadal Konrad. Zakon dość szybko rozprawił się z pogańską ludnością Prus, zajmując przy tym coraz większe tereny. Po zajęciu przez nich ziemi dobrzyńskiej, książę Konrad wycofał dla nich poparcie i formalnie odebrał wszystkie ziemie, które wcześniej oddał w dzierżawę.

Po raz kolejny (i nie ostatni) jednak Krzyżacy wykazali się przebiegłością. Zwracając się o pomoc do cesarza Fryderyka II, poprosili o potwierdzenie, że wszystkie ziemie, które aktualnie zajmują, w świetle prawa, należą do nich.

Cesarz skłonił się ku tej prośbie. W 1235 roku wydał tzw. Złotą bullę, w której ogłaszał, że ziemie chełmińska i michałowska faktycznie należą do Krzyżaków. Spór o przynależność tych terenów roztrzygnąć miał legat papieski, który jednak również przychylił się do argumentów Zakonu. Konrad Mazowiecki został zmuszony uznać to postanowienie. Jedyną ziemią, którą udało się księciu odzyskać była ziemia dobrzyńska.

Przez kolejnych kilkaset Polska toczyła z Zakonem Krzyżackim wiele wojen. Najsłynniejszą bitwą pomiędzy wojskami polsko-litewskimi a państwem zakonnym jest bitwa pod Grunwaldem z 1410 roku, w której połączone siły Polski i Litwy odniosły zwycięstwo, a życie stracił wielki mistrz Zakonu, Ulrich von Jungingen.

W roku 1525, po tzw. hołdzie pruskim, doszło do sekularyzacji Zakonu Najświętszej Maryi Panny, a państwo zakonne przekształciło się w Prusy Książęce, które 1701 roku utworzyły, wraz z Brandenburgią, Królestwo Prus. W 1871 roku premier Prus Otto von Bismarck doprowadził do zjednoczenia wszystkich niemieckich ziem, które utworzyły Cesarstwo Niemieckie.

Czytaj też:
Hołd pruski. Czy hołd Hohenzollerna przyniósł Polsce jakiekolwiek korzyści?Czytaj też:
Mikołaj Trąba. Pierwszy prymas, prawa ręka Jagiełły, wróg KrzyżakówCzytaj też:
Od dzisiaj tylko Królewiec! Królewiec, Königsberg, Kaliningrad. Dzieje miasta o kilku nazwachCzytaj też:
QUIZ: Z dziejów zbrodni w Polsce średniowiecznej