Zjazd w Merseburgu odbył się 24 lipca 1002 roku. Mało brakowało, a podczas zjazdu Polska straciłaby swojego władcę. Zjazd w Merseburgu został zwołany przez króla Niemiec Henryka II. Wszyscy książęta, duchowni, grafowie i margrabiowie mieli przybyć do rezydencji nowego władcy i złożyć mu hołd lenny z ziem, które ten oddał im we władanie. Wśród nich był także polski książę Bolesław Chrobry, który także był lennikiem Henryka. Bolesław liczył ponadto na zyskanie dla Polski nowych ziem. Co wydarzyło się w Merseburgu i dlaczego mogliśmy wtedy stracić naszego księcia, a zarazem szansę na uczynienie z Polski monarchii?

Zjazd w Merseburgu

Po śmierci zaledwie 23-letniego cesarza Ottona III władzę w Niemczech objął jego stryj Henryk II. Wyeliminował on z walki o tron dwóch innych kandydatów, Hermana II i Ekkharda I. 6 czerwca 1002 roku Henryk II został koronowany na króla Niemiec (cesarzem został dopiero 12 lat później).

Korzystając z zamieszania w Rzeszy polski książę Bolesław Chrobry zajął ziemie zamordowanego Ekkharda, czyli Milsko i Łużyce. Liczył, że Henryk II odda mu jeszcze gród w Miśni. W lipcu 1002 roku Bolesław wyruszył do Merseburga, gdzie miał odbyć się zjazd, na którym wasale króla Niemiec mieli oddać mu hołd lenny.

Uczestnikami zjazdu byli m.in. arcybiskup bremeński Libencjusz, arcybiskup magdeburski Gizyler, biskup Retar z Paderbornu, biskup Bernward z Hildesheimu, biskup Arnulf z Halbertstadu, biskup Ramward z Minden, biskup Idzi z Miśni, biskup Bernhard z Werden, biskup Hugo z Żytyc, książę saksoński Bernard, książę polski Bolesław Chrobry, margrabia Marchii Północnej Lotar, margrabia Marchii Łużyckiej Gero II oraz margrabia Henryk ze Schweinfurtu.

Bolesław Chrobry otrzymał od Henryka II potwierdzenie, że do Polski należą Łużyce i Milsko (prawdopodobnie to właśnie z Milska i Łużyc Bolesław miał złożyć hołd lenny Henrykowi). Chrobry nie zyskał jednak Miśni, która dostała się bratu zabitego Ekkharda, grafowi Guncelinowi.

Zamach na Bolesława Chrobrego

Kiedy Bolesław Chrobry wybierał się już w drogę powrotną, opuszczając ze swoimi towarzyszami zamek Henryka, został zaatakowany przez uzbrojony tłum. Z pomocą pospieszyli mu margrabia Henryk ze Schweinfurtu i książę saski Bernard. Dzięki nim Bolesław uciekł przez otwartą bramę, ucierpiała jednak jego świta, prawdopodobnie ktoś został zabity.

Powszechnie uważa się, że odpowiedzialnym za zamach na Bolesława Chrobrego jest Henryk II, który w przeciwieństwie do swojego poprzednika Ottona III (to Otton przybył do Gniezna na zjazd w roku 1000), inaczej, a konkretnie dużo bardziej marginalnie, postrzegał rolę Polski w regionie i nie chciał, aby polski książę mógł wypowiadać się w sprawach wewnętrznych Rzeszy, co miało miejsce za rządów Ottona.

Nie ma jednak dzisiaj żadnych dowodów, czy faktycznie to Henryk stał za próbą zabicia Bolesława Chrobrego. Wydaje się jednak, że sam książę Bolesław musiał wiązać ten atak z królem Niemiec. W drodze powrotnej do Polski Chrobry spalił bowiem gród Strzała i uprowadził jego mieszkańców, a wkrótce wydał Henrykowi II wojnę.

Choć najczęściej to Henryka podaje się za osobę, która chciała zgładzić Bolesława Chrobrego, to w literaturze pojawiła się także teza, że odpowiedzialna za to była macocha Bolesława, księżna Oda, którą Chrobry wygnał z Polski około roku 995. Teza ta wydaje się jednak mało prawdopodobna, zważywszy na to, że Oda przebywała wówczas najpewniej w klasztorze w Kwedlinburgu.

Za tym, że to Henryk mógł chcieć śmierci polskiego księcia przemawia paradoksalnie także fakt, że kronikarz Thietmar w swej kronice, opisując zamach na Bolesława, wystąpił z bardzo gorliwą obroną króla Henryka II. Być może właśnie to świadczy o tym, że przyszły cesarz nie był całkiem niewinny. To jemu w końcu śmierć Bolesława Chrobrego była najbardziej na rękę.

Czytaj też:
Mieszko II "Niedoceniony"? Panowanie, ucieczka, niewola i sroga zemsta CzechówCzytaj też:
Bitwa pod Cedynią czy rzeź pod Cedynią? Kto naprawdę wygrał bitwę?Czytaj też:
Brunon z Kwerfurtu. Męczennik zapomniany na 800 latCzytaj też:
Canossa i inwestytura. Walka cesarza z papieżem, czyli jeden z największych konfliktów średniowiecza