Po upadku Wiosny Ludów w większości państw włoskich zniesiono liberalne konstytucje. Wyjątek stanowiło Królestwo Sardynii, gdzie konstytucję utrzymano. Dzięki pełnej swobodzie ekonomicznej i politycznej rozwijał się przemysł i rolnictwo, powstała silna burżuazja. Sardynia przekształciła się w nowoczesne państwo dążące do ekspansji, a także do likwidacji barier celnych i politycznych.
Marsz po jedność
W 1852 roku Camil Cavour stanął na czele rządu sardyńskiego. Dążył on do zjednoczenia Włoch pod przewodnictwem dynastii sabaudzkiej. Jako premier kontynuował politykę reform, przekształcając kraj w nowoczesne państwo o sprawnej administracji państwowej i mocnym systemie finansowym.
W 1859 roku Sardynia zawarła sojusz obronny z Francją. Traktat przewidywał ponadto utworzenie królestwa północnowłoskiego (Sardynia, Lombardia, Wenecja) pod rządami dynastii sabaudzkiej oraz federacji państw włoskich. Francja miała otrzymać francuskojęzyczną Sabaudię i Hrabstwo Nicejskie. Wiosną tego samego roku Sardynii udało się sprowokować Austrię do wypowiedzenia wojny, czego efektem były bitwy pod Magenta i Solferino.
Na czele wojsk francuskich stanął Napoleon, a siłami austriackimi dowodził Franciszek Józef. W lipcu 1859 roku miał miejsce rozejm w Villafranka - Francja uzyskiwała Lombardię w celu przekazania jej Wiktorowi Emanuelowi. Pod władzą Austrii pozostawała Wenecja, a w Środkowych Włoszech miano przewrócić rządy dotychczasowych władców.
Wojna z Austrią wywołała kolejne powstanie w Parmie, Modenie, Toskanii i większej części Państwa Kościelnego. W styczniu 1860 roku urząd premiera Sardynii ponownie objął Cavour, a na terenie Parmy, Modeny, Toskanii i Państwa Kościelnego (bez Rzymu) zorganizowano plebiscyty. Większością głosów proklamowano przyłączenie tych państw do Królestwa Sardynii.
Krwawe powstania
Wczesną wiosną 1860 roku doszło w południowych Włoszech do wybuchu lokalnych powstań przeciwko królowi Neapolu i Sycylii. W tym momencie do akcji włączył się Giuseppe Garibaldi. Zorganizował on ochotniczy zaciąg na wyprawę do Królestwa Obojga Sycylii. W maju 1860 roku oddział złożony z około tysiąca ludzi, ubranych w czerwone koszule, wypłynął na dwóch okrętach by zdobyć 9-milionowe państwo. "Wyprawę tysiąca" poparli chłopi oraz drobnomieszczaństwo i rewolucjoniści.
W okresie dwóch tygodni Garibaldi opanował Sycylię. Opór zbrojny ograniczył się do paru starć i walk ulicznych, z których wojska burbońskie szybko się wycofywały. W sierpniu Garibaldi przeprawił się przez Cieśninę Messyńską i wylądował w Królestwie Neapolu. Sytuacja powtórzyła się i wojska burbońskie wycofały się niemal bez walki. We wrześniu król Franciszek II Burbon uciekł z Neapolu. Poczynania Garibaldiego wspierały okręty angielskie, gdyż Wielka Brytania upatrywała w zjednoczeniu Włoch szansę na osłabienie pozycji Francji.
W marcu 1861 roku ogłoszono oficjalnie powstanie nowego państwa europejskiego - Królestwa Włoskiego. Stolicą Włoch został Turyn, gdyż Rzym stanowił nadal Państwo Kościelne, a Wenecja należał a do Austrii. Dopiero wojny prowadzone przez Prusy przyniosły Włochom uzyskanie Wenecji (1866) i Rzymu (1870).
Gdy w 1870 roku wybuchła wojna francusko-pruska, Napoleon III był zmuszony wycofać z Rzymu swe wojska. Korzystając z tego, Włosi zajęli Rzym i po przeprowadzeniu plebiscytu proklamowali przyłączenie Rzymu do Włoch. Papież, nie uznając żadnego z tych faktów, ekskomunikował "najeźdźców" i zamknąwszy się w Pałacu Watykańskim ogłosił się "więźniem Watykanu".
Czytaj też:
Na gruzach cesarstwa. Powstanie CzechosłowacjiCzytaj też:
Pochód faszyzmu. Mussolini idzie na RzymCzytaj też:
Upadek twierdzy zamojskiej. Zmierzch nocy listopadowej