Na gruzach cesarstwa. Powstanie Czechosłowacji

Na gruzach cesarstwa. Powstanie Czechosłowacji

Dodano: 
Ogłoszenie niepodległości Czechosłowacji. Plac Wacława, 28.10.1918
Ogłoszenie niepodległości Czechosłowacji. Plac Wacława, 28.10.1918 Źródło: Wikimedia Commons
Po rozpoczęciu I wojny światowej w 1914 roku w kraju i za granicą kształtował się ruch, którego celem było powstanie niepodległego państwa czechosłowackiego.

Liczono na porażkę i rozbicie Austro-Węgier oraz na klęskę Niemiec. Aby osiągnąć ten cel, ruch niepodległościowy musiał pozyskać wsparcie Czechów i Słowaków za granicą, przede wszystkim w USA, Francji i Rosji oraz życzliwość mocarstw Ententy. Początkowo liczono się z decydującym wpływem Rosji, z czego wynikał też postulat zachowania monarchii. Wraz z osłabieniem pozycji Rosji czechosłowacki ruch oporu orientował się bardziej na zachodnie mocarstwa ententy i stopniowo podkreślał wizję przyszłego państwa jako republiki oraz jego demokratyczny ustrój.

Nowy porządek

Z kilku propozycji przygotowywanego oświadczenia czeskich posłów podczas wspólnego posiedzenia Komitetu Narodowego i prezydium Związku Czeskiego został ostatecznie przyjęty projekt przewodniczącego partii agrarnej Antonína Švehli. Została w nim uwzględniona także Słowacja. Oświadczenie posłów czeskich podczas posiedzenia parlamentu w Wiedniu 30 maja 1917 roku wygłosił przewodniczący Związku Czeskiego František Staněk. Posłowie odrzucili w nim model dualistyczny i wskazywali na konieczność przekształcenia monarchii w państwo związkowe wolnych i równoprawnych państw narodowych. Jednocześnie opowiedzieli się za prawem narodu do samostanowienia.

Po czym kilku wybitnym czeskim prawnikom powierzono opracowanie projektów konstytucji państwa czeskiego. Ich wizją było przekształcenie monarchii habsburskiej w federację państw narodowych, zjednoczonych — przez osobę władcy — w unię personalną. Od idei „czeskiego państwa” ze Słowacją w ramach przebudowanej monarchii austro-węgierskiej był tylko mały krok do stworzenia niepodległego państwa czechosłowackiego.

Publiczne uznanie organu zwierzchniego ruchu oporu za granicą, czyli Czechosłowackiej Rady Narodowej, przez rząd Francji 29 czerwca 1918 roku jako najwyższego organu narodu reprezentującego wszystkie jego interesy i jednocześnie uznanie Rady za fundament przyszłego rządu zbliżyło ruch niepodległościowy do celu, jakim było stworzenia państwa czechosłowackiego.

Na arenie międzynarodowej

Po uznaniu przez Francję 29 czerwca 1918 roku w Paryżu Czechosłowackiej Rady Narodowej jako przyszłego rządu inne mocarstwa złożyły podobne deklaracje. Rząd brytyjski ogłosił 9 sierpnia 1918 roku stanowisko w sprawie uznania Czechosłowackiej Rady Narodowej za przedstawiciela interesów narodowych i kuratora przyszłego rządu czechosłowackiego. Następne były władze USA, które uznały Czechosłowacką Radę Narodową jako de facto rząd czechosłowacki. Japonia uznała najwyższy organ czechosłowackiego ruchu oporu za granicą 9 września 1918 roku, a Włochy 3 października 1918 roku.

W nocy z 27 na 28 października 1918 roku opracował on projekt ustawy o powstaniu państwa czechosłowackiego, na podstawie elaboratu czeskiego prawnika Ferdinanda Pantůčka, radcy dworu Najwyższego Sądu Administracyjnego w Wiedniu. To opracowanie było rezultatem prac komisji NVČS, która zajmowała się podstawami konstytucyjnymi przyszłego państwa. Kiedy 30 października 1918 roku zakończyły funkcjonowanie organy starych władz państwowych, NVČS w Pradze stał się centralnym organem władzy całego państwa czechosłowackiego. Plenum NVČS obradowało nieprzerwanie od 28 do 31 października 1918 roku.

Czytaj też:
Czechosłowacja – czy takie państwo mogło przetrwać?
Czytaj też:
Jak rozwijała się gospodarczo II Rzeczpospolita? Kilka ciekawostek
Czytaj też:
Jak za dawnych lat. Mozaika wyznaniowa II RP

Źródło: DoRzeczy.pl