Rok 1922. Rok II RP

To był m.in. rok ratyfikowania najważniejszych traktatów, które zawieraliśmy z Niemcami i Rosją sowiecką, ostatecznego rozstrzygnięcia kwestii Śląska i Wileńszczyzny, pierwszych wyborów parlamentarnych przeprowadzonych na całym obszarze państwa w tym samym czasie i według ogólnie obowiązującej ordynacji oraz wyborów prezydenta RP. Polaków podnosiła na duchu świadomość, że sami sobie przede wszystkim zawdzięczają odzyskanie niepodległej ojczyzny. Radośnie przeżywali powrót Wilna, wkroczenie Wojska Polskiego na Górny Śląsk, decyzję o budowie portu w Gdyni, inaugurację obrad Sejmu i Senatu I kadencji. Na przyszłości Polski ponurym cieniem kładły się jednak inne wydarzenia, zwłaszcza złowróżbne porozumienie niemiecko-sowieckie w Rapallo, poszatkowanie sceny politycznej utrudniające powołanie stabilnego rządu i wreszcie na koniec – wstrząs po zamordowaniu pierwszego prezydenta RP, Gabriela Narutowicza, parę dni po jego wyborze i zaprzysiężeniu…

WILNO CHCE DO POLSKI

Wybory do Sejmu Wileńskiego przeprowadzone 8 stycznia na Litwie Środkowej – zajętej przez gen. Lucjana Żeligowskiego na rozkaz marsz. Józefa Piłsudskiego jesienią 1920 r. – zakończyły się zdecydowanym zwycięstwem ugrupowań polskich, przede wszystkim narodowych. Frekwencja wyniosła ponad 64 proc. przy bojkocie przedstawicieli mniejszości: Litwinów i Żydów oraz części środowisk białoruskich. Już 20 lutego 106-osobowy Sejm Litwy Środkowej uchwalił jej przyłączenie do Polski. W akcie tym zawarto doniosły punkt 4: „Ziemia Wileńska stanowi bez warunków i zastrzeżeń nierozerwalną część Rzeczypospolitej Polskiej”. Za owym wnioskiem – oznaczającym całkowitą inkorporację – głosowało 96 posłów, sześciu wstrzymało się od głosu.

1 marca rząd RP przedłożył Komisji Spraw Zagranicznych Sejmu RP projekt „Aktu złączenia”, który miał uzupełnić uchwałę Sejmu Wileńskiego. W projekcie – na skutek obaw o reakcję państw zachodnich, ale też wrogiego nastawienia Litwinów i Białorusinów – zapowiadano jednak nadanie Ziemi Wileńskiej autonomii podobnej do takiej, jaką miało województwo śląskie. Dzień później przybyła do Warszawy 20-osobowa delegacja Sejmu Litwy Środkowej, ale brak jej zgody na wprowadzenie zmian do podjętej w Wilnie uchwały doprowadził do kryzysu politycznego, zakończonego zdymisjonowaniem rządu premiera Antoniego Ponikowskiego przez Naczelnika Państwa, który „stracił doń zaufanie”.

Ostatecznie Sejm Ustawodawczy RP przyjął 6 kwietnia ustawę „O objęciu władzy państwowej nad Ziemią Wileńską” w kształcie proponowanym przez Sejm Wileński, bez zmian proponowanych przez rząd RP. Delegatem rządu w Wilnie został (do 1924 r.) Walery Roman – prawnik i polityk związany z obozem Piłsudskiego. 18 kwietnia – zarazem akurat w wigilię trzeciej rocznicy odbicia Wilna z rąk bolszewików w 1919 r. – odbyły się uroczystości mające symbolicznie wprowadzić miasto do Polski. Litwini przenieśli wtedy stolicę do Kowna.