Mikołaj Kopernik urodził się 19 lutego 1473 roku w Toruniu. Jego ojcem był Mikołaj, a matką Barbara z domu Watzenrod. Mikołaj miał brata i dwie siostry. Rodzina Koperników pochodziła prawdopodobnie z Krakowa. Ojciec przyszłego astronoma był znaczącym kupcem krakowskim, który około 1458 roku przeniósł się do Torunia i tam założył rodzinę.
Od lat, co jakiś czas, pojawiają się dyskusje, jakiej narodowości był Mikołaj Kopernik. Trudno oczywiście, opisując dzieje wieku XV i XVI, mówić o „narodach” we współczesnym rozumieniu. Kopernik, choć na co dzień posługiwał się językiem niemieckim, niemal na pewno znał także łacinę i język polski, był też poddanym polskiego króla.
Młodość i edukacja Kopernika
Kopernik uczył się początkowo w kościele św. Janów w Toruniu, później przeniósł się do Włocławka. W roku 1491 roku Mikołaj i jego brat Andrzej rozpoczęli studia na Akademii Krakowskiej, gdzie pobierali nauki pod okiem najbardziej znamienitych ówcześnie matematyków i astronomów. Mikołaj otrzymał w tym czasie niższe święcenia kapłańskie i w 1495 roku został kanonikiem warmińskim, ale stanowisko to objął prawdopodobnie dopiero dwa lata później.
W 1495 roku obaj bracia, Mikołaj i Andrzej, wyjechali do Włoch, aby kontynuować studia. Studiowali na Uniwersytecie w Bolonii. Mikołaj pobierał nauki z różnych dziedzin, m.in. matematyki, astronomii, geografii, sztuki i prawa. W 1500 roku przebywał krótko w Rzymie, a rok później, po uzyskaniu zgody kapituły warmińskiej, studiować zaczął medycynę i filologię grecką na kolejnej włoskiej uczelni – na Uniwersytecie w Padwie. Doktorat z prawa kanonicznego obronił zaś w 1503 roku na Uniwersytecie w Ferrarze
Kariera
Kopernik powrócił do Polski w połowie 1503 roku i zajął się swoimi obowiązkami jako kanonik warmiński. Cztery lata później został skierowany do Lidzbarka, gdzie towarzyszył swemu wujowi, biskupowi warmińskiemu Łukaszowi Watzenrodemu. Mikołaj brał udział w różnych misjach dyplomatycznych, m.in. do Prus Królewskich. Był też obecny na koronacji Zygmunta Starego na Wawelu w styczniu 1507 roku. W czasie pobytu w Lidzbarku Kopernik sporządził mapy Prus i Warmii oraz zajął się tłumaczeniem z greki Listów Teofilakta Symokatty.
Mniej więcej w tym czasie wuj Mikołaja zaproponował mu objęcie po nim biskupstwa warmińskiego, lecz Kopernik odmówił, stwierdzając, że resztę życia chce poświęcić nauce. Mogła być to przyczyna konfliktu pomiędzy nim a Watzenrodem. Niedługo później Kopernik wyjechał do Fromborka, gdzie został kanclerzem kapituły, którym był do 1512 roku. Po rezygnacji został administratorem dóbr kapituły i przeniósł się do Olsztyna, który na kolejne lata stał się jego siedzibą.
W czasie wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519-1521 Mikołaj Kopernik brał udział w negocjacjach z Zakonem Krzyżackim. W styczniu 1520 roku – kiedy przebywał we Fromborku – miasto zostało napadnięte przez Krzyżaków. W kolejnych miesiącach to Kopernik był odpowiedzialny za obronę zamków i miast warmińskich przed wojskami krzyżackimi. Jeszcze w tym samym roku Kopernik współdowodził obroną Olsztyna przed Krzyżakami. Miasto udało się uratować.
Kanclerzem kapituły warmińskiej Kopernik został ponownie w latach 1524-1525 i później w 1529 roku. Był także posłem na sejmiku warmińskim, w czasie którego potępił reformację.
Naukowiec
Pracy naukowej Kopernik mógł poświęcić się zwłaszcza podczas pobytu we Fromborku, gdzie ponownie zamieszkał na początku lat 20. Oprócz wypełnienia obowiązków administracyjnych i prowadzenia badań naukowych, Kopernik pracował także jako lekarz.
W owym czasie Kopernik pisać zaczął pracę z zakresu astronomii, sformułował też teorię heliocentryczną, mówiącą o tym, iż Słońce znajduje się w centrum naszego układu, a Ziemia i inne planety krążą wokół niego. Teoria Kopernika została wkrótce poznana w Niemczech. Pod koniec 1542 roku Kopernik oddał do druku w Wittenberdze swoje największe dzieło „De revolutionibus orbium coelestium” („O obrotach sfer niebieskich”).
Pod koniec tego samego roku Mikołaj Kopernik doznał udaru, w wyniku którego doznał częściowego paraliżu i utracił mowę. Podobno dzień przed śmiercią dotarła do Kopernika jego książka i zarazem dzieło życia. Mikołaj Kopernik zmarł w drugiej połowie maja 1543 roku we Fromborku.
Mikołaj Kopernik całe życie żył bardzo skromnie. Zgromadził jednak wiele cennych książek, które po jego śmierci trafiły do księgozbioru kapituły warmińskiej. Niestety biblioteka ta została splądrowana przez Szwedów w 1626 roku. Należące do Kopernika tomy przechowywane są obecnie na Uniwersytecie w Uppsali.
Uważano, że Mikołaj Kopernik został pochowany we Fromborku, ale jego grób przez lata nie był zidentyfikowany. Miejsce pochówku słynnego astronoma odnaleziono dopiero w roku 2005. Według wszelkiego prawdopodobieństwa Kopernik został pochowany właśnie w katedrze we Fromborku. Po przeprowadzeniu badań szczątków, ponowny pochówek Mikołaja Kopernika odbył się 19 lutego 2010 roku.
W roku 2021 obraz Jana Matejki „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem” (namalowany w 1873 roku) został wystawiony gościnnie w National Gallery w Londynie. Było to najchętniej oglądane dzieło wystawione w tej największej brytyjskiej galerii w ostatnich miesiącach.
Czytaj też:
Świątynie wiedzy. Osiem najpiękniejszych bibliotek starożytności i średniowieczaCzytaj też:
Ernest Malinowski. Genialny inżynier, twórca Kolei TransandyjskiejCzytaj też:
Jan Kubary. Etnograf-samouk, pionier, podróżnik. Niezwykły życiorys