Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego zwana też Sojuszem Północnoatlantyckim lub w skrócie NATO (od angielskiej nazwy North Atlantic Treaty Organization) powstała w wyniku podpisania wspólnego traktatu, co miało miejsce 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie.
Sojusz Północnoatlantycki obejmuje terytoria należące do swoich członków, które znajdują się na obszarze Europy i Ameryki Północnej, a także algierskie departamenty Francji, terytorium Turcji oraz wyspy, które znajdują się pod jurysdykcją którejkolwiek ze stron na obszarze północnoatlantyckim, na północ od zwrotnika Raka.
Państwa założycielskie NATO to: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Kanada, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Włochy.
Sekretarzem generalnym NATO zostaje zwyczajowo osoba pochodząca z Europy. W historii Sojuszu na jego czele nie stał nigdy nikt z USA. Inaczej jest z naczelnym dowódcą sił NATO w Europie. Tę funkcję pełni zawsze amerykański wojskowy.
Historia NATO
Pakt Północnoatlantycki, podpisany 4 kwietnia, wszedł w życie 24 sierpnia 1949 roku. Choć był sojuszem obronnym, miał na celu przygotowanie do ewentualnej konfrontacji ze Związkiem Sowieckim. W październiku 1950 roku zaproponowano utworzenie sił sojuszniczych, które składać się miały z 50 dywizji. Dwa lata później za doktrynę NATO uznano amerykańską koncepcję odstraszania, która, poprzez zbrojenia, miała zniechęcić ZSRS do ewentualnego ataku. W kwietniu 1954 roku w Europie pojawiły się, w związku z tym, amerykańskie jednostki uzbrojone w broń jądrową.
W roku 1955 Republika Federalna Niemiec została przyjęta do NATO. Decyzja ta spotkała się z wrogością Moskwy, która uznała to za odbudowę „niemieckiego imperializmu”. W odpowiedzi ZSRS stworzył własną organizację: Układ Warszawski, do którego należały państwa leżące w bloku wschodnim.
W kolejnych latach Stany Zjednoczone rozmieściły w kilku krajach europejskich oraz w Turcji wyrzutnie rakiet średniego zasięgu zdolne przenosić głowice jądrowe. W odpowiedzi na to, Związek Sowiecki próbował umieścić własne głowice na Kubie, gdzie od kilku lat rządził komunistyczny przywódca Fidel Castro. Próba ta wywołała okres dużego napięcia pomiędzy USA i ZSRS nazwany kryzysem kubańskim. Ostatecznie przywódca ZSRS Nikita Chruszczow porzucił pomysł umieszczenia na Kubie głowic jądrowych.
W roku 1966, decyzją prezydenta Francji, Charlesa de Gaulle’a, Francja wystąpiła z NATO. Ostatecznie powróciła do Sojuszu dopiero w 2009 roku. W 1966 roku główną siedzibę NATO przeniesiono z Paryża do Brukseli.
W kwietniu 1974 roku państwa członkowskie przyjęły tzw. Deklarację Atlantycką, która mówiła o konieczności rozszerzenia współpracy w ramach NATO i ograniczeniu dominacji USA.
Po upadku Związku Sowieckiego cele Sojuszu zmieniły się, NATO nie straciło jednak racji bytu. Członkowie NATO w dalszym ciągu zamierzali bronić integralności swoich terytoriów i dbać o rozwój bezpieczeństwa międzynarodowego, np. poprzez zapobieganie rozprzestrzenianiu się konfliktów regionalnych.
W październiku 1996 roku Stany Zjednoczone zapowiedziały, iż chciałyby, aby do NATO dołączyły byłe państwa bloku wschodniego. 8 lipca 1997 roku do przyłączenia do Sojuszu zaproszono Polskę, Czechy i Węgry. Państwa te zostały członkami NATO 12 marca 1999 roku.
Pod koniec marca 1999 roku NATO zaangażowało się w trwający od wielu lat konflikt w Kosowie. Celem wojsk Sojuszu była ochrona ludności cywilnej. W roku 2003 siły NATO brały udział w misji w Afganistanie, a dwa lata później wspierały logistycznie Unię Afrykańską podczas walk w Darfurze.
Zobowiązania Sojuszu
Celem powstania NATO była obrona przed atakiem ze strony państw trzecich. W roku 1949 jasne było, że głównym przeciwnikiem państw-sygnatariuszy NATO jest Związek Sowiecki.
Traktat Północnoatlantycki zwany też czasem Traktatem Waszyngtońskim to dokument, który składa się 14 artykułów. Określa się w nich najważniejsze zobowiązania członków NATO wobec siebie nawzajem oraz względem całego Sojuszu. Z punktu widzenia obrony za najważniejszy uważany jest artykuł 5., który mówi, iż atak państwa trzeciego na jednego z członków NATO jest traktowany jako atak na cały Sojusz.
Artykuł 5. wskazuje, że w przypadku napaści państwa trzeciego na członka lub członków NATO, pozostałe państwa udzielają pomocy państwu napadniętemu, podejmując niezwłocznie wszelkie działania, jakie uznają za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej.
Po raz pierwszy NATO uruchomiło procedury związane z Artykułem 5. po ataku terrorystycznym na Stany Zjednoczone z 11 września 2001 roku.
NATO to organizacja międzynarodowa, która oparta jest na sojuszniczym systemie bezpieczeństwa. Wszystkie kraje członkowskie zobowiązują się do działań mających na celu zachowanie własnego bezpieczeństwa oraz bezpieczeństwa na arenie międzynarodowej.
Członkowie Sojuszu Północnoatlantyckiego:
– dbają o rozwój instytucji demokratycznych, które są gwarantem zapewnienia trwałego bezpieczeństwa
– dbają o rozwój bezpieczeństwa międzynarodowego poprzez współpracę ze wszystkimi państwami partnerskimi
– zapewniają środki odstraszania i obrony przed atakiem państwa trzeciego
– są gotowi wysłać misję pokojową do państw, gdzie toczy się konflikt zbrojny.
Członkowie NATO
Do NATO należy aktualnie 30 państw. Są to: Albania, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Czarnogóra, Czechy, Dania, Estonia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Islandia, Kanada, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Macedonia Północna, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Stany Zjednoczone, Turcja, Węgry, Wielka Brytania, Włoch.
Polska wstąpiła do NATO w roku 1999. Najmłodszym członkiem Sojuszu jest Macedonia Północna, która przystąpiła do Paktu w 2020 roku.
Traktat Północnoatlantycki – treść
Strony niniejszego Traktatu potwierdzają swą wiarę w cele i zasady Karty Narodów Zjednoczonych oraz pragnienie życia w pokoju ze wszystkimi narodami i wszystkimi rządami.
Są zdecydowane ochraniać wolność, wspólne dziedzictwo i cywilizację swych narodów, oparte na zasadach demokracji, wolności jednostki i rządów prawa.
Dążą do umacniania stabilizacji i dobrobytu na obszarze północnoatlantyckim.
Są zdecydowane połączyć swe wysiłki w celu zbiorowej obrony oraz zachowania pokoju i bezpieczeństwa.
W związku z powyższym uzgadniają one niniejszy Traktat Północnoatlantycki:
Artykuł 1
Strony zobowiązują się, zgodnie z postanowieniami Karty Narodów Zjednoczonych, załatwiać wszelkie spory międzynarodowe, w które mogłyby zostać zaangażowane, za pomocą środków pokojowych w taki sposób, aby pokój i bezpieczeństwo międzynarodowe oraz sprawiedliwość nie zostały narażone na niebezpieczeństwo, jak również powstrzymywać się w swych stosunkach międzynarodowych od użycia lub groźby użycia siły w jakikolwiek sposób niezgodny z celami Narodów Zjednoczonych.
Artykuł 2
Strony będą przyczyniały się do dalszego rozwoju pokojowych i przyjaznych stosunków międzynarodowych przez umacnianie swych wolnych instytucji, przez przyczynianie się do lepszego zrozumienia zasad, na jakich opierają się te instytucje, oraz przez rozwijanie warunków dla stabilizacji i dobrobytu. Będą one dążyły do usuwania konfliktów w prowadzonej przez nie międzynarodowej polityce gospodarczej i będą popierały współpracę gospodarczą między wszystkimi Stronami lub częścią z nich.
Artykuł 3
Dla skuteczniejszego osiągnięcia celów niniejszego Traktatu, Strony, każda z osobna i wszystkie razem, poprzez stałą i skuteczną samopomoc i pomoc wzajemną będą utrzymywały i rozwijały swoją indywidualną i zbiorową zdolność do odparcia zbrojnej napaści.
Artykuł 4
Strony będą się wspólnie konsultowały, ilekroć - zdaniem którejkolwiek z nich - zagrożone będą: integralność terytorialna, niezależność polityczna lub bezpieczeństwo którejkolwiek ze Stron.
Artykuł 5
Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim, i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykułu 51 Karty Narodów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując niezwłocznie, samodzielnie, jak i w porozumieniu z innymi Stronami, działania, jakie uzna za konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego.
O każdej takiej zbrojnej napaści i o wszystkich podjętych w jej wyniku środkach zostanie bezzwłocznie powiadomiona Rada Bezpieczeństwa. Środki takie zostaną zaniechane, gdy tylko Rada Bezpieczeństwa podejmie działania konieczne do przywrócenia i utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
Artykuł 6
Dla celów artykułu 5 uznaje się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej Stron obejmuje zbrojną napaść:
– na terytorium którejkolwiek ze Stron w Europie lub Ameryce Północnej, na algierskie departamenty Francji, na terytorium Turcji lub na wyspy znajdujące się pod jurysdykcją którejkolwiek ze Stron na obszarze północnoatlantyckim na północ od Zwrotnika Raka;
– na siły zbrojne, okręty lub statki powietrzne którejkolwiek ze Stron, znajdujące się na tych terytoriach lub nad nimi albo na jakimkolwiek innym obszarze w Europie, na którym w dniu wejścia w życie Traktatu stacjonowały wojska okupacyjne którejkolwiek ze Stron lub też na morzu Śródziemnym czy na obszarze północnoatlantyckim na północ od Zwrotnika Raka.
Artykuł 7
Niniejszy Traktat nie narusza i nie będzie interpretowany jako naruszający w jakikolwiek sposób ustanowione w Karcie prawa i obowiązki Stron będących członkami Narodów Zjednoczonych ani też nie narusza głównej odpowiedzialności Rady Bezpieczeństwa za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
Artykuł 8
Każda Strona oświadcza, że żadne z wiążących ją obecnie zobowiązań międzynarodowych z którąkolwiek ze Stron lub z jakimkolwiek państwem trzecim nie stoi w sprzeczności z postanowieniami niniejszego Traktatu, oraz zobowiązuje się do niewiązania się jakimkolwiek zobowiązaniem międzynarodowym sprzecznym z niniejszym Traktatem.
Artykuł 9
Strony niniejszym ustanawiają Radę, w której każda z nich będzie reprezentowana, w celu rozpatrywania spraw dotyczących realizacji niniejszego Traktatu. Rada będzie zorganizowana w taki sposób, żeby mogła zbierać się szybko w każdym czasie. Rada utworzy takie organy pomocnicze, jakie okażą się potrzebne; w szczególności utworzy ona natychmiast komitet obrony, którego zadaniem będzie zalecanie środków w celu realizacji artykułów 3 i 5.
Artykuł 10
Strony mogą, za jednomyślną zgodą, zaprosić do przystąpienia do niniejszego Traktatu każde inne państwo europejskie, które jest w stanie realizować zasady niniejszego Traktatu i wnosić wkład do bezpieczeństwa obszaru północnoatlantyckiego. Każde państwo zaproszone w ten sposób może stać się Stroną Traktatu, składając rządowi Stanów Zjednoczonych Ameryki dokument przystąpienia. Rząd Stanów Zjednoczonych Ameryki powiadomi każdą ze Stron o złożeniu każdego takiego dokumentu przystąpienia.
Artykuł 11
Niniejszy Traktat podlega ratyfikacji, a jego postanowienia zostaną wprowadzone w życie przez Strony zgodnie z ich procedurami konstytucyjnymi. Dokumenty ratyfikacji zostaną złożone, tak szybko jak to jest możliwe, rządowi Stanów Zjednoczonych Ameryki, który o każdym złożeniu powiadomi wszystkich innych sygnatariuszy. Traktat wejdzie w życie w stosunkach między państwami, które go ratyfikowały, gdy tylko zostaną złożone dokumenty ratyfikacji przez większość sygnatariuszy, włączając w to ratyfikacje Belgii, Francji, Holandii, Kanady, Luksemburga, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, a w stosunku do innych Państw z chwilą złożenia ich dokumentów ratyfikacji.
Artykuł 12
Po upływie dziesięciu lat obowiązywania Traktatu lub kiedykolwiek po upływie tego okresu, Strony - na żądanie którejkolwiek z nich - skonsultują się wspólnie w celu dokonania przeglądu Traktatu, uwzględniając czynniki, które w tym czasie będą mogły mieć wpływ na pokój i bezpieczeństwo na obszarze północnoatlantyckim, w tym rozwój zarówno powszechnych, jak i regionalnych porozumień przyjętych zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych, a mających na celu utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.
Artykuł 13
Po upływie dwudziestu lat obowiązywania Traktatu, - każda ze Stron może przestać być Stroną Traktatu po upływie roku od notyfikacji o wypowiedzeniu, skierowanej do rządu Stanów Zjednoczonych Ameryki, który poinformuje rządy innych Stron o złożeniu każdej notyfikacji o wypowiedzeniu.
Artykuł 14
Niniejszy Traktat, którego teksty angielski i francuski są jednakowo autentyczne, zostanie złożony w archiwach rządu Stanów Zjednoczonych Ameryki. Należycie uwierzytelnione kopie Traktatu przekazane zostaną przez ten rząd rządom innych sygnatariuszy.
Na dowód czego niżej podpisani pełnomocnicy podpisali niniejszy Traktat.
Sporządzono w Waszyngtonie, dnia 4 kwietnia 1949 roku.
Czytaj też:
O krok od III wojny światowej. Zestrzelenie samolotu U-2Czytaj też:
Wyścig zbrojeń – od pancerników do rakiet balistycznychCzytaj też:
Kryzys kubański. Czy Amerykanie planowali zaatakować Kubę?