Dawne legendy mówiły, że dzwon został odlany z mołdawskich armat, które Polska zdobyła w bitwie pod Obertynem. Do starcia doszło jednak dopiero 10 lat po zawieszeniu dzwonu, w 1531 roku, a więc dzwon wykonany z tychże dział nie mógł być.
Inna hipoteza na temat „materiału”, z którego powstał Zygmunt, to zdobyczne armaty spod Orszy, bitwy rozegranej w 1514 roku przeciwko Moskwie.
"Bogu Najlepszemu"
Dzwon powstał na zamówienie króla Zygmunta Starego w 1520 roku krakowskiej ludwisarni pochodzącego z Norymbergii, Hansa Behama. Został umieszczony w północnej części katedry na Wawelu w Krakowie, na Wieży Zygmuntowskiej, 9 lipca 1521 roku Zabrzmiał po raz pierwszy 4 dni później, 13 lipca. „Nie tylko Bogu Najwyższemu, ale także na chwałę domu Jagiellonów i Królestwa Polskiego miał dzwonić” – miał powiedzieć król Zygmunt.
„Początkowo dzwon określano mianem magna campana regia (wielki dzwon królewski), gdyż był dedykowany wielu świętym – patronom króla fundatora. Później zaczęto go nazywać Zygmuntem, a więc imieniem głównego świętego patrona króla, albo dzwonem Zygmunta, mając na myśli fundatora, czyli króla Zygmunta I Starego”. (www.katedra-wawelska.pl)
Całkowita wysokość dzwonu z koroną wynosi 241 cm, a średnica klosza 242 cm. Znajdują się na nim płaskorzeźby postaci świętych: Zygmunta i Stanisława, a także herby Polski i Litwy, Orzeł i Pogoń.
Wyryty po łacinie napis głosi:
DEO OPT[IMO] MAX[IMO] AC VIRGINI DEIPARAE SANCTISQVE PATRONIS SVIS DIVVS SIGISMVNDVS POLONIAE REX|CAMPANAM HANC DIGNAM ANIMI OPERVMQVE AC GESTORVM SVORVM MAGNITVDINE FIERI FECIT ANNO SALVTIS MDXX.
Co w tłumaczeniu na język polski znaczy:
BOGU NAJLEPSZEMU, NAJWIĘKSZEMU I DZIEWICY BOGARODZICY, ŚWIĘTYM PATRONOM SWOIM, ZNAKOMITY ZYGMUNT KRÓL POLSKI TEN DZWON GODNY WIELKOŚCI UMYSŁU I CZYNÓW SWOICH KAZAŁ WYKONAĆ W ROKU ZBAWIENIA 1520.
Jedyny taki
Do uruchomienia dzwonu potrzeba było siły 12 mężczyzn. Tak jest do dzisiaj. To niezwykły sposób, dzisiaj unikalny. Współcześnie dzwony uruchamiane są przez nowoczesne mechanizmy. Zygmunt od początku bije tylko dzięki sile ludzkich mięśni. Dźwięk Zygmunta niesie się na 30 km. Jednak jego uderzenia usłyszeć można tylko podczas największych świąt państwowych i kościelnych.
Serce Zygmunta służyło 479 lat i wykonało około 12 milionów uderzeń. W XIX wieku trzykrotnie pękało, za każdym razem jednak było naprawiane. Kolejne pęknięcie zauważano w Boże Narodzenie 2000 roku. Nowe serce dzwonu odlano już wkrótce. Zabiło w Wielkanoc w roku następnym. Dotychczasowe serce oglądać można przy wejściu na Wieżę Zygmuntowską. Obecne serce dzwonu waży 365 kg i jest o 42 kg cięższe od starego.
Dzwon Zygmunt był największym polskim dzwonem do roku 1999, kiedy przewyższył go masą i rozmiarem licheński dzwon Maryja Bogurodzica.
Kiedy bije Dzwon Zygmunt?
W jakie zaplanowane dni w 2023 roku, tzn. w w które uroczystości i święta bije dzwon Zygmunt?
01.01.2023 - Uroczystość Bożej Rodzicielki – Nowy Rok, godz. 09:45
06.01.2023 - Uroczystość Objawienia Pańskiego, godz. 09:45
02.04.2023 - Niedziela Palmowa, godz. 09:45
08.04.2023 - Wigilia Paschalna – Procesja Rezurekcyjna (godzina określona liturgią), około godz. - 22:00
09.04.2023 - Uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego, godz. 09:45
16.04.2023 - Niedziela Miłosierdzia Bożego, godz. 09:45
02.05.2023 - Św. Zygmunta – patrona Dzwonu, godz. 17:15
03.05.2023 - Uroczystość NMP Królowej Polski, Święto Narodowe 3 Maja, godz. 09:45
08.05.2023 - Uroczystość św. Stanisława – patrona Katedry, godz. 17:15
14.05.2023 - Procesja św. Stanisława na Skałkę – I niedziela po 8 maja, godz. 09:00
21.05.2023 - Uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego, godz. 09:45
28.05.2023 - Uroczystość Zesłania Ducha Świętego, godz. 09:45
08.06.2023 - Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa godz. 08:45
29.06.2023 - Uroczystość Świętych Apostołów Piotra i Pawła, godz. 17:15
15.08.2023- Uroczystość Wniebowzięcia NMP, godz. 09:45
28.09.2023 - Uroczystość św. Wacława – patrona Katedry, godz. 17:15
22.10.2023 - Uroczystość św. Jana Pawła II, godz. 09:45
01.11.2023 - Uroczystość Wszystkich Świętych godz. 09:45
02.11.2023 - Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych (godzina określoną procesją do grobów), około godz. 18:00
11.11.2023 - Narodowe Święto Niepodległości, godz. 09:45
26.11.2023 - Uroczystość Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata, godz. 09:45
08.12.2023 - Uroczystość Niepokalanego Poczęcia NMP, godz. 16:15
24.12.2023 - Pasterka, godz. 23:45
25.12.202 - Uroczystość Narodzenia Pańskiego, godz. 09:45
Oprocz tego dzwięk dzwonu Zygmunt rozlega się w chwilach ważnych dla Polski i świata oraz z okazji różnych nadzwyczajnych wydarzeń. W ostatnich latach stało się to np. po śmierci papieża Jana Pawła II, po ogłoszeniu, że w Smoleńsku doszło do katastrofy w wyniku której zginęło 96 osób, w tym polski prezydent Lech Kaczyński, po abdykacji papieża Benedykta XVI, po przybyciu papieża Franciszka do Krakowa, z okazji ingresu abp. Marka Jędraszewskiego do katedry wawelskiej czy (w 2021 roku) z okazji jubileuszu 500 „urodzin” Dzwonu Zygmun.
Czytaj też:
Wawel. Rezydencja polskich monarchów, kolebka polskościCzytaj też:
Kaplica Zygmuntowska. Arcydzieło renesansu, kaplica królówCzytaj też:
Johannes Falkenberg. Autor antypolskiego paszkwilu, który nienawidził Polski i JagiełłyCzytaj też:
Zabytki, nietypowe miejsca - 10 propozycji. Czy słyszałeś o wszystkich?