Dzwon Zygmunt umieszczono na dzwonnicy katedry na Wawelu 9 lipca 1521 roku. Po wiekach to wydarzenie uwiecznił na płótnie Jan Matejko.
Bogu Najlepszemu
Dawne legendy mówiły, że dzwon został odlany z mołdawskich armat, które Polska zdobyła w bitwie pod Obertynem. Do starcia doszło jednak dopiero dziesięć lat po zawieszeniu dzwonu, w 1531 roku, a więc dzwon nie mógł zostać wykonany z tychże dział. Inna hipoteza na temat „materiału”, z którego powstał Zygmunt, to zdobyczne armaty spod Orszy, bitwy rozegranej w 1514 roku przeciwko Moskwie, ale czy tak rzeczywiście było?
Dzwon powstał na zamówienie króla Zygmunta Starego w 1520 roku krakowskiej ludwisarni pochodzącego z Norymbergii, Hansa Behama.
Dzwon „wyruszył” w drogę z ludwisarni znajdującej się w okolicy przedmieścia Biskupie na katedry na Wawelu w czerwcu 1521 roku. Postawiony był na kłodach i przeciągany po drewnianych belkach przez ulicę Sławkowską, Rynek, a następnie ulicą Grodzką. 9 lipca 1521 roku umieszczono go na wieży. Ta operacja poszła bardzo sprawnie. Wszystko trwało zaledwie ponad godzinę dzięki konstrukcji wykorzystującej liny, wielokrążki i przeciwwagi. Wciąganiu dzwonu na Wieżę Zygmuntowską przyglądał się król Zygmunt, królowa Bona, cały dwór oraz wielu mieszkańców Krakowa. Dzwon Zygmunt zabrzmiał po raz pierwszy cztery dni później, 13 lipca. „Nie tylko Bogu Najwyższemu, ale także na chwałę domu Jagiellonów i Królestwa Polskiego miał dzwonić” – miał powiedzieć w czasie uroczystości podnoszenia dzwonu, król Zygmunt Stary.
„Początkowo dzwon określano mianem magna campana regia (wielki dzwon królewski), gdyż był dedykowany wielu świętym – patronom króla fundatora. Później zaczęto go nazywać Zygmuntem, a więc imieniem głównego świętego patrona króla, albo dzwonem Zygmunta, mając na myśli fundatora, czyli króla Zygmunta I Starego” – czytamy na stronie internetowej katedry wawelskiej.
Całkowita wysokość dzwonu z koroną wynosi 241 cm, a średnica klosza to 242 cm. Znajdują się na nim płaskorzeźby postaci świętych: Zygmunta i Stanisława, a także herby Polski i Litwy: Orzeł i Pogoń.
Wyryty po łacinie napis głosi:
DEO OPT[IMO] MAX[IMO] AC VIRGINI DEIPARAE SANCTISQVE PATRONIS SVIS DIVVS SIGISMVNDVS POLONIAE REX|CAMPANAM HANC DIGNAM ANIMI OPERVMQVE AC GESTORVM SVORVM MAGNITVDINE FIERI FECIT ANNO SALVTIS MDXX.
Co w tłumaczeniu na język polski znaczy:
BOGU NAJLEPSZEMU, NAJWIĘKSZEMU I DZIEWICY BOGARODZICY, ŚWIĘTYM PATRONOM SWOIM, ZNAKOMITY ZYGMUNT KRÓL POLSKI TEN DZWON GODNY WIELKOŚCI UMYSŁU I CZYNÓW SWOICH KAZAŁ WYKONAĆ W ROKU ZBAWIENIA 1520.
Jedyny taki
Do uruchomienia dzwonu potrzeba było siły 12 mężczyzn. Tak jest do dzisiaj. To niezwykły sposób, dzisiaj unikalny. Współcześnie dzwony uruchamiane są przez nowoczesne mechanizmy. Zygmunt od początku bije tylko dzięki sile ludzkich mięśni. Dźwięk Zygmunta niesie się na 30 km. Jednak jego uderzenia usłyszeć można tylko podczas największych świąt państwowych i kościelnych.
Serce Zygmunta służyło 479 lat i wykonało około 12 milionów uderzeń. W XIX wieku trzykrotnie pękało, za każdym razem jednak było naprawiane. Kolejne pęknięcie zauważono w Boże Narodzenie 2000 roku. Nowe serce dzwonu odlano już wkrótce. Zabiło w Wielkanoc w roku następnym. Dotychczasowe serce oglądać można przy wejściu na Wieżę Zygmuntowską. Obecne serce dzwonu waży 365 kg i jest o 42 kg cięższe od starego.
Dzwon Zygmunt był największym polskim dzwonem do roku 1999, kiedy przewyższył go masą i rozmiarem dzwon z licheńskiego sanktuarium, Maryja Bogurodzica.
Kiedy bije Dzwon Zygmunt?
Dzwon Zygmunt można usłyszeć kilkanaście razy w ciągu roku o podanych niżej porach. Ponadto dzwon bije w najważniejszych dla Polaków i świata chwilach.
- 1.01. Uroczystość Bożej Rodzicielki – Nowy Rok, godz. 9:45
- 6.01. Uroczystość Objawienia Pańskiego, godz. 9:45
- 19.04. Wigilia Paschalna – Procesja Rezurekcyjna (godzina określona liturgią), około godz. 22:00
- 20.04. Uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego, godz. 9:45
- 3.05. Uroczystość NMP Królowej Polski, Święto Narodowe 3 Maja, godz. 9:45
- Procesja św. Stanisława na Skałkę – pierwsza niedziela po 8 maja, godz. 9:00
- 19.06. Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, godz. 8:45
- 15.08. Uroczystość Wniebowzięcia NMP, godz. 9:45
- 22.10. Uroczystość św. Jana Pawła II, godz. 17:15
- 11.11. Narodowe Święto Niepodległości, godz. 9:45
- 24.12. Pasterka, godz. 23:45
Oprócz tego dźwięk dzwonu Zygmunt rozlega się w chwilach ważnych dla Polski i świata oraz z okazji różnych nadzwyczajnych wydarzeń. W ostatnich latach stało się to np. po śmierci papieża Jana Pawła II, po ogłoszeniu, że w Smoleńsku doszło do katastrofy w wyniku której zginęło 96 osób, w tym polski prezydent Lech Kaczyński, po abdykacji papieża Benedykta XVI, po przybyciu papieża Franciszka do Krakowa, z okazji ingresu abp. Marka Jędraszewskiego do katedry wawelskiej czy (w 2021 roku) z okazji jubileuszu 500 „urodzin” Dzwonu Zygmunt, po pożarze katedry Notre-Dame w Paryżu, po śmierci papieża Benedykta XVI, po śmierci papieża Franciszka. Ostatnio Dzwon Zygmunt bił po wyborze na Stolicę Piotrową papieża Leona XIV.
Czytaj też:
Nowy rozdział w dziejach Polski i Litwy. Razem mogliśmy wszystkoCzytaj też:
"Największa perła renesansu na północ od Alp". Te detale cały czas zachwycająCzytaj też:
Skarb narodowy wraca do kraju. Wielkie emocje w Krakowie