Tkanina z Bayeux powstała zapewne jeszcze w XI wieku, krótko po zwycięskiej przez Normanów bitwie pod Hastings, która miała miejsce w 1066 roku.
Haftowane cudo
Tkanina z Bayeux jest zabytkiem bezcennym, wyjątkowym w dziejach świata. Jest to ręcznie haftowane płótno o długości ponad 68 metrów. Haft został wykonany w dziesięciu kolorach przy użyciu wełnianej przędzy. W 1724 roku zabytek został podszyty podszewką.
Tkanina z Bayeux składa się z trzech poziomych pasów. Górny i dolny mają po 7 cm szerokości, zaś środkowy – 33 cm szerokości. Najbardziej kluczowy jest pas środkowy. Ukazuje on historię podboju Anglii przez Normanów, atak Wilhelma Zdobywcy, bitwę pod Hastings i śmierć angielskiego króla Harolda II. Na pasach górnym i dolnym ukazano różne motywy ikonograficzne: wizerunki zwierząt i istot fantastycznych, tj. smoki, gryfy i centaury. Na dolnym pasie znajdują się ponadto nieliczne sceny życia codziennego ówcześnie żyjących ludzi.
Nie wiadomo, kiedy dokładnie wykonano tkaninę z Bayeux. Zapewne miało to miejsce już pod koniec XI wieku. Autorami dzieła było kilka lub kilkanaście osób. Wiele wskazuje, że byli oni z pochodzenia Anglikami, o czym świadczą np. błędy w łacińskich słowach umieszczonych na tkaninie. Niewykluczone, że dzieło powstało na zlecenie Wilhelma Zdobywcy. Początkowo tkanina przymocowana była do innego materiału. Przechowywano ją w katedrze w Bayeux (Normandia, Francja) i ukazywano wiernym raz w roku przez dość krótki czas.
Uratowana przed rewolucją
Większe zainteresowanie tkanina z Bayeux wzbudziła jednak dopiero na początku XVIII wieku. Jako pierwszy zbadał ją benedyktyński uczony, Bernard de Montfaucon. Po nim zabytek zaintrygował kolejnych badaczy oraz antykwariuszy. W 1792 roku tkanina została skonfiskowana przez ogarnięte rewolucją państwo francuskie. Bezcenny zabytek zostałby zapewne bezpowrotnie zniszczony – używano go bowiem np. jako przykrycia wozów – został jednak uratowany przez prywatną osobę, pochodzącego z Bayeux prawnika, Léonarda Leforestiera. Tkaninę z Bayeux oddano historykom w Luwrze. Tam udostępniono ją zwiedzającym w 1804 roku. Na początku lat 40. XIX wieku zabytek przewieziono z powrotem do Bayeux, gdzie – tak jak przed laty – zawisł w miejscowej katedrze. Zanim to jednak nastąpiło tkaninę poddano drobiazgowej renowacji.
Ciekawostką jest, że 1885 roku sporządzono kopię tkaniny z Bayeux, która przechowywana jest w Reading Museum w Wielkiej Brytanii.
W czasie drugiej wojny światowej tkanina z Bayeux przechowywana była w Luwrze. Po 1945 roku zabytek ponownie znalazł się w Bayeux, gdzie utworzono specjalne muzeum, gdzie w bezpieczny dla zabytku sposób można go eksponować.
Wielka Brytania kilka razy starała się o wypożyczenie oryginału dzieła, lecz jej prośby były odrzucane. Dopiero w 2022 roku Londyn i Paryż podpisały porozumienie w tej sprawie.
Tkanina z Bayeux jest bezcennym dziełem sztuki oraz źródłem historycznym. Ukazane na niej wyhaftowane scenki zgadzają się z tym, co przekazywali ówcześni kronikarze.
Bitwa pod Hastings
Prawdopodobnie w roku 1051 Wilhelm Zdobywca odwiedził Anglię i spotkał się ze swoim kuzynem Edwardem Wyznawcą, bezdzietnym angielskim królem. Według historyków normańskich Edward obiecał uczynić Wilhelma swoim spadkobiercą, jednak na łożu śmierci zmienił zdanie i oddał królestwo w ręce Harolda Godwinsona, który był głową czołowej rodziny szlacheckiej w Anglii.
W styczniu 1066 roku zmarł król Edward, a Harold Godwinson został ogłoszony królem Haroldem II. Wilhelm natychmiast zakwestionował jego prawa do tronu, stwierdzając, że to jemu Edward obiecał królestwo. Nie tylko Wilhelm miał zastrzeżenia co do władzy Harolda. Przeciwko niemu wystąpił także jego własny brat, Tostig oraz król Norwegii Harald III Hardraade.
Harold najbardziej obawiał się Wilhelma, zebrał więc swoje wojska spodziewając się ataku Normanów. Jednak zamiast walki z Wilhelmem, musiał najpierw rozprawić się z bratem, który rozpoczął serię najazdów na ziemie w okolicach Londynu. We wrześniu Tostig połączył siły z królem norweskim Haraldem III i najechał Anglię od strony Szkocji. 25 września Harold spotkał ich w bitwie pod Stamford Bridge i pokonał (bitwę tę uważa się za koniec epoki najazdów Wikingów na Anglię).
28 września 1066 roku Wilhelm wylądował w Anglii niedaleko Pevensey. Przybyło z nim około 7 tysięcy żołnierzy i kawalerii. Wilhelm szybko zajął Pevensey i pomaszerował stronę Hastings, gdzie zatrzymał się, by zorganizować swoje siły przed atakiem na Londyn. 13 października Harold przybył wraz ze swoją armią w pobliże Hastings.
14 października rozpoczęła się bitwa pod Hastings. Starcie trwało sześć godzin. Początkowo szala zwycięstwa przechylała się na stronę Harolda. Wilhelm stracił trzy konie, co za każdym razem wywoływało popłoch wśród jego ludzi, którzy tracąc wodza z oczu, sądzili, że poległ.
Wilhelm, analizując sytuację na polu bitwy, postanowił zmienić taktykę i upozorował ucieczkę. Anglicy, widząc Normanów w odwrocie, rzucili się dość bezładnie w pogoń. Wilhelmowi właśnie o to chodziło. Wtedy zarządził nagły zwrot i do ataku rzucił swoją konnicę. Łucznicy mieli zaś ostrzeliwać przyboczny oddział Harolda (huskarlów). Po niedługim czasie wojska Wilhelma rozgromiły siły angielskie. W czasie bitwy pod Hastings poległ król Harold oraz wielu earlów i możnych angielskich.
Czytaj też:
Jak bękart wikingów opanował Anglię. Bitwa pod Hastings i jej skutkiCzytaj też:
Magna Carta. Akt założycielski Anglii? Fakty i mity o najsłynniejszym dokumencieCzytaj też:
QUIZ: Kiedy zaczęła się Anglia? Co wiesz o Wyspach Brytyjskich?