Postacie z legend, baśni i… szkolnych podręczników. Kto ze znanych historycznych postaci być może nigdy nie istniał?
Król Artur
Władca Brytów i pan na zamku Camelot kojarzony jest głównie z legendami, rycerzami Okrągłego Stołu i magicznym mieczem Excaliburem. Czy istniał naprawdę?
Artur miał żyć na przełomie V i VI wieku. Mieszkał na Wyspach Brytyjskich, był władcą znanym m.in. z odpierania ataków Sasów. Wygrał z najeźdźcą podobno aż w dwunastu bitwach, lecz – jedyne zachowane do dziś – źródło pisane z tego okresu nie wymienia w ogóle takiego władcy jak Artur. To może dziwić, jeśli miał on odnosić tak duże sukcesy. Milczenie źródła nie jest jednak – z drugiej strony – dowodem, że taka postać nie istniała.
Faktem pozostaje to, że w tekstach pisanych Artur pojawia się po raz pierwszy dopiero w dziele „Historia Brittonum” kronikarza Nenniusa z IX wieku. Opowieści o rycerzach Okrągłego Stołu i Lady Ginewrze to z kolei historie spisane w wieku XII. Tak więc – nawet jeśli ktoś taki, jak król Artur istniał naprawdę, to opowieść o nim przez lata uległa z pewnością zniekształceniom. Do naszych czasów przetrwała zaś tylko legenda, w której doszukiwać można się tylko ziarna prawdy.
Pitagoras
Któż z nas nie słyszał o twierdzeniu Pitagorasa? Jest to jedno z podstawowych twierdzeń, jakie poznajemy na lekcjach matematyki. Ale czy to właśnie Pitagoras był jego autorem? Prawdopodobnie nie. Zasadę tę znano już wcześniej np. w Egipcie i Babilonii.
Pitagoras żył na przełomie VI i V wieku p.n.e. Według niektórych źródeł dożył niezwykle sędziwego wieku – umierał przeżywszy 104 lata. W 529 roku p.n.e. Pitagoras założył w Krotonie szkołę pitagorejczyków, którą niekiedy określano nawet jako sektę.
Pitagoras miał potępiać ówczesną grecką „moralność”, czyli np. małżeńskie zdrady, korzystanie z usług prostytutek czy homoseksualizm. Swoją szkołę prowadził w ukryciu – za nieprzyzwoite uważał „uliczne filozofowanie”. Co więcej – nawet podczas dawania wykładów bardzo rzadko lub w ogóle nie ukazywał się swoim uczniom. Ta aura tajemniczości doprowadziła w końcu do powstania plotek mówiących, że Pitagoras tak naprawdę w ogóle nie istnieje lub – być może – jest to zupełnie inna osoba podająca się za niego. „Wyznawcy” Pitagorasa przypisywali mu z kolei nadprzyrodzone zdolności. Miał on np. rozmawiać z przedmiotami i zwierzętami, pojawiać się w różnych miejscach jednocześnie, a także umieć przepowiadać pogodę i widzieć na wielkie odległości. Pitagoras miał być także rzekomo w posiadaniu „złotej strzały”, na której miał podróżować po świecie.
Homer
Homer, autor „Iliady” i „Odysei” mógł nigdy nie istnieć? Mógł żyć w VIII wieku p.n.e. i być synem boga rzeki Meles płynącej koło Smyrny oraz nimfy Kretei. Często opisuje się go jako niewidomego urodzonego na wyspie Chios. Nie zachowały się żadne wiarygodne wiadomości o jego życiu i, jak pisał badacz John Myres, „żadne zdanie dotyczące Homera nie jest bezsporne”.
Sprawa autorstwa „Iliady” i „Odysei” do dziś wzbudza wiele spekulacji i określana jest jako „kwestia homerycka”. Nie wiadomo, czy autorem dzieł był Homer, inna osoba czy też kilka różnych osób.
Robin Hood
Robin Hood jest zapamiętany dzięki legendom, które uczyniły z niego „dobrego łotra”. Miał on wraz z kompanami mieszkać w lesie Sherwood i walczyć przeciwko despotycznemu szeryfowi z Nottingham. W większości legend o Robin Hoodzie szeryfowi przeciwstawiany jest dobry król Ryszard Lwie Serce, który po powrocie do Anglii ostatecznie ułaskawia Robin Hooda i uwalnia od wszelkich zarzutów.
Robin Hood pojawił się po raz pierwszy w balladach w XIV wieku. Za jego pierwowzór uznaje się Robina Hode’a, dzierżawcę u arcybiskupa Yorku żyjącego na początku XIII wieku.
Likurg
Likurg to, według tradycji starożytnej, twórca ustroju Sparty. Sprawował władzę regencyjną w imieniu małoletniego króla. Za poradą wyroczni delfickiej wydał tzw. Wielką Rhetrę czyli zbiór praw, w którym uregulował ustrój polityczny i wprowadził charakterystyczne dla Sparty wychowanie (agoge).
Likurg żył prawdopodobnie w IX lub VIII wieku p.n.e. – o ile w ogóle istniał. Nie ma na to dowodów. Spartanie nie spisywali swojej historii, więc większość tego, co wiadomo o ich najwybitniejszym przywódcy, pochodzi z późniejszych, często sprzecznych źródeł. Być może zestaw praw, którymi rządziła się Sparta był wynikiem wieloletnich reform, nie zaś dziełem jednego człowieka. Likurg mógł zostać wymyślony, aby przypisać rodowód Sparty jednemu człowiekowi. To jednak także tylko spekulacje.
Historia skrywa przed nami wciąż wiele tajemnic. Kto wie, na ile pytań uda się jeszcze odpowiedzieć.
Czytaj też:
O Wandzie, co nie chciała Niemca. Z dziejów bajecznych PolskiCzytaj też:
Biskupin. Starożytny skarb w sercu Polski. Jak go znaleziono?Czytaj też:
QUIZ: Polskie podania i legendy. Jest ich całkiem sporo! Słyszałeś o wszystkich?