W idy marcowe, jak zwyczajowo nazywa się dzień 15 marca, w roku 44 p.n.e. grupa rzymskich senatorów zamordowała Juliusza Cezara w budynku senatu, czyli w portyku teatru Pompejusza. Władca Rzymu padł od 23 ran kłutych. Został zasztyletowany.
Brutus?
Tradycyjnie utarło się mówić, iż największym zdrajcą okazał się Marek Juniusz Brutus. To on, przyjaciel Cezara, miał być jednym z prowodyrów zachęcających innych do zabicia dyktatora. Umierający Juliusz Cezar, widząc swego przyjaciela, który godzi go nożem, miał jeszcze powiedzieć: „I ty, Brutusie?”. Ten cytat przeszedł do historii.
Czy Cezar naprawdę te słowa wypowiedział? Tego po prostu nie wiemy. Ten znany szeroko cytat („O, et tu Brute?”) pochodzi bowiem z dzieła Williama Szekspira pt. „Juliusz Cezar”, a więc nie musi mieć nic wspólnego z prawdą historyczną. Tak, czy inaczej jest jednak dość „poetyckim” mitem.
Spisek
15 marca 44 roku p.n.e. o poranku żona Juliusza Cezara, Kalpurnia błagała go, aby pozostał w domu. Poprzedniej nocy miała bowiem zły, krwawy sen i bała się o jego życie. Cezar nie przejął się jednak jej ostrzeżeniami. Dyktator niespecjalnie zresztą przejmował się wszystkimi ostrzeżeniami dotyczącymi swojego bezpieczeństwa. Był zdania, że nikt nie ośmieliłby się podnieść na niego ręki.
Wieść o planowanym zamachu na Cezara rozeszła się po Rzymie dzień wcześniej. Dowiedział się o nim także Marek Antoniusz, zaufany przyjaciel Juliusza Cezara. Tego samego dnia chciał jeszcze ostrzec dyktatora, lecz został zatrzymany przez spiskowców zanim dotarł do teatru Pompejusza. Według dziejopisa Plutarcha, Antoniusza zatrzymał Decymus Juniusz Brutus (nie mylić ze wspomnianym wcześniej Markiem Brutusem), adiutant Cezara.
Zdaniem niektórych historyków, to właśnie on, Decymus był inicjatorem spisku wymierzonego w Cezara (pisze o tym np. Barry Strauss w książce „The Death of Caesar: The Story of History's Most Famous Assassination”), lecz jego postać nie jest powszechnie znana, m.in. dlatego, że w swojej sztuce pomija go Szekspir, uwypuklając jednocześnie znaczenie Marka Brutusa.
Tymczasem do sali senatu przybył Juliusz Cezar i zasiadł na krześle kurulnym. Wówczas przystąpił do niego Tiliusz Cymber wnosząc prośbę o ułaskawienie swojego wygnanego brata. Inni senatorowie także wstali i zaczęli zbliżać się do Cezara. Ten zniecierpliwiony natrętami chciał odsunąć ich machnięciem ręki, lecz wówczas Cymber złapał go za ramię i ściągnął mu tunikę. Był to znak, aby inni wyciągnęli sztylety.
Senatorowie zaatakowali Juliusza Cezara. Dyktator próbował uciec, ale ranny potknął się i upadł. Według historyka rzymskiego Eutropiusa w zamachu wzięło udział 60 senatorów. Juliusz Cezar został dźgnięty 23 razy, lecz to ugodzenie w pierś okazało się śmiertelne.
Jakie były ostatnie słowa Cezara? Swetoniusz podaje, iż słyszał od innych, że ostatnie słowa Cezara wypowiedziane zostały po grecku i brzmiały „Ty też dziecko?”. Sam pisarz jest jednak zdania, że Juliusz Cezar nic nie mówił. Tak samo uważa Plutarch.
Reakcja Rzymu
Po zabójstwie Juliusza Cezara sami senatorowie wpadli w panikę. Wszyscy rozbiegli się. Nikt nie wiedział, jak zareagować. Niektórzy, jak Marek Juniusz Brutus, biegli przez miasto wołając: „Ludzie Rzymu, znów jesteśmy wolni!”. Mieszkańcy Rzymu byli jednak przerażeni tym, co się stało i nikt nie miał ochoty świętować.
W czasie pogrzebu Cezara Rzymianie byli zrozpaczeni. Wbrew nadziejom Brutusa i Gajusza Kasjusza Longinusa, społeczeństwo nie powitało śmierci władcy z radością. Nastroje wymknęły się wkrótce spod kontroli, domy Kasjusza i Brutusa zostały zaatakowane.
Śmierć Cezara przyspieszyła koniec Republiki. Chaos w państwie wykorzystał ostatecznie Oktawian August, którego wcześniej Juliusz Cezar usynowił (Oktawian był wnukiem siostry Cezara, Julii). Wcześniej w wielu częściach państwa rozgorzały wojny domowe pomiędzy różnymi stronnikami. Ostatecznie, wojna pomiędzy Markiem Antoniuszem a Oktawianem, dała zwycięstwo temu drugiemu.
Czytaj też:
Kleopatra VII. Ostatnia królowa Egiptu, kochanka Cezara i Antoniusza i jej samobójcza śmierćCzytaj też:
Bitwa pod Akcjum. Gdyby nie Kleopatra, jej wynik mógł być inny