Żony polskich królów i książąt, polskie królowe. Niektóre związki naszych monarchów i książąt wzbudzały powszechne uznanie i aprobatę, inne wręcz przeciwnie – wywoływały skandal i zgorszenie. Które polskie królowe zrobiły dla Polski najwięcej, a o których nie wspomina się w ogóle? Spróbujmy przyjrzeć się małżonkom królów Polski oraz kilku książąt z dynastii Piastów.

Mieszko I

Dobrawa

Mieszko I, według legendy, zanim przyjął chrzest, miał ponoć wieść hulaszcze, grzeszne życie i posiadać przynajmniej kilka żon. Czy tak było? Tego na razie zweryfikować nie jesteśmy w stanie. Faktem jest jednak, że w 965 roku Mieszko I poślubił córkę księcia czeskiego Bolesława I Srogiego, Dobrawę, która to ponoć przywieść miała go do chrześcijaństwa. Księżna uchodziła za kobietę dobrą, opanowaną i pobożną, mającą, według kronikarzy, zbawienny (dosłownie!) wpływ na swojego męża. Ze związku z Dobrawą urodził się Bolesław Chrobry i Świętosława, znana jako Sygryda Storrada, późniejsza królowa Szwecji, Danii, Norwegii i Anglii.

Oda Dytrykówna

Druga żona Mieszka I to Oda. Ślub z nią Mieszko wziął około 979-980 roku. To Oda, wraz z mężem i dwoma synami, Mieszkiem i Lambertem, wystąpiła na dokumencie Dagome iudex, w którym Mieszko oddawał swe państwo pod opiekę Stolicy Apostolskiej. Synami Ody i Mieszka byli Mieszko, Lambert i Świętopełk. Po śmierci Mieszka I, jego syn z pierwszego małżeństwa Bolesław Chrobry, wygnał Odę i jej synów z Polski.

Bolesław Chrobry

Bolesław Chrobry miał najprawdopodobniej cztery żony. O dwóch pierwszych nie wiadomo nic pewnego

Córka Rykdaga

Pierwszą żoną Chrobrego była córka margrabiego Miśni, Rykdaga. Nie wiadomo jak miała na imię. Małżeństwo to pozostało bezdzietne i trwało krótko.

Karolda

Drugą żoną Bolesława Chrobrego była pochodząca z Węgier kobieta o imieniu Karolda (według Jana Długosza – Judyta). Być może była ona córką władcy Węgier, Gejzy. Z tego małżeństwa pochodził pierwszy syn Chrobrego, Bezprym. Małżeństwo zostało unieważnione niedługo później, prawdopodobnie z powodu pogorszenia relacji Polski z Węgrami.

Emnilda

Emnilda to trzecia żona Chrobrego. Pochodziła z Łużyc lub Milska. Ślub z nią odbył się w 987 roku. Według relacji Thietmara i Galla Anonima, Emnilda i Bolesław darzyli się szczerym uczuciem, a królowa miała wpływ (i to pozytywny) na męża, a także mogła wypowiadać się – i czyniła to chętnie – w sprawach państwowych. Przez dziejopisów ukazana została w sposób niezwykle pozytywny. Emnilda i Bolesław Chrobry mieli pięcioro dzieci. W kolejności: nieznaną z imienia córkę, Regelindę, Mieszka II Lamberta, nieznaną z imienia córkę i syna Otto. Choć Bolesław miał jeszcze starszego syna Bezpryma z poprzedniego małżeństwa, pozbawił go prawa do tronu, a swym dziedzicem uczynił Mieszka II. Emnilda zmarła pod koniec 1016 roku.

Oda Miśnieńska

Oda była córką Ekkeharda, margrabiego Miśni. Jej ślub z Bolesławem Chrobrym odbył się 3 lutego 1018 roku w okresie Wielkiego Postu. Związek z Odą miał być dla księcia Bolesława gwarancją zawartych wcześniej układów w Budziszynie, który kończył wojnę z Niemcami. Z małżeństwa z Odą narodziła się jedna córka, Matylda (została prawdopodobnie żoną księcia Szwabii Ottona ze Schweinfurtu). Oda Miśnieńska była najpewniej pierwszą polską królową.

Mieszko II 

Rycheza Lotaryńska

Rycheza była królową Polski i córką palatyna Lotaryngii Erenfrieda Ezzona oraz Matyldy, córki cesarza Ottona II. Urodziła ona Mieszkowi syna Kazimierza Odnowiciela, córkę Matyldę oraz drugą córkę, nieznaną z imienia. Po ucieczce swojego męża do Czech, w czasie wojny polsko-niemieckiej, Rycheza wyjechała do Niemiec wraz z synem. Na wygnaniu pomagała Kazimierzowi powrócić do Polski i odzyskać władzę w kraju. Zmarła w 1063 roku w klasztorze na terenie Niemiec.

Kazimierz Odnowiciel

Maria Dobroniega

Maria była ruską księżniczką z dynastii Rurykowiczów, córką Włodzimierza Wielkiego. Maria miała z Kazimierzem pięcioro dzieci: Bolesława Śmiałego, Władysława Hermana, Mieszka, Świętosławę i Ottona. Została pochowana na Wawelu.

Bolesław Szczodry

Wyczesława

Wyczesława to tylko jedno z możliwych imion żony Bolesława Szczodrego. Pochodziła z Czech lub Rusi, lecz nie jest to pewne. W 1079 roku musiała wraz z mężem uciekać z Polski (po zabiciu z rozkazu Bolesława biskupa Stanisława ze Szczepanowa) oraz po buncie możnowładców. Ich jedyny syn, Mieszko został prawdopodobnie otruty, co Wyczesława bardzo przeżyła.

Władysław Herman

Pierwsza żona

Władysław Herman, brat Bolesława Szczodrego, miał prawdopodobnie trzy żony. O pierwszej z nich nic nie wiadomo, za wyjątkiem tego, iż to ona była najpewniej matką księcia Zbigniewa, późniejszego rywala Bolesława Krzywoustego. Pojawiają się przypuszczenia, że ślub z tą kobietą odbył się „w obrządku” pogańskim i nie mieli oni ślubu chrześcijańskiego.

Judyta

Była córką króla Czech Wratysława II i matką Bolesława Krzywoustego. Jak podają kroniki była dobrą władczynią i dbała o poddanych. Nie mogąc przez kilka lat zajść w ciążę, modliła się o wstawiennictwo do św. Idziego. To dzięki niej i Władysławowi Hermanowi powstał podobno (istniejący do dzisiaj) kościół św. Idziego w Inowłodzu, choć – być może – ufundował go dopiero Bolesław Krzywousty.

Judyta Salicka

Judyta była córką cesarza Henryka III i Agnieszki z Poitou, córki księcia Akwitanii Wilhelma V. Była żoną króla Węgier Salomona, a następnie żoną Władysława Hermana. Mieli prawdopodobnie dwie córki. Jej kochankiem był wojewoda Sieciech, który pragnął pozbawić władzy Władysława Hermana. To przez wpływy Judyty zmuszony do wyjazdu został najstarszy syn Władysława Hermana, Zbigniew.

Bolesław Krzywousty

Zbysława Kijowska

Zbysława była córką wielkiego księcia kijowskiego Świętopełka II. Z małżeństwa z nią pochodzi syn, Władysław Wygnaniec, pierwszy senior Polski dzielnicowej.

Salomea z Bergu

Salomea była drugą żoną Bolesława Krzywoustego i matką jego pozostałych dzieci. Była ona niemiecka hrabianką, córką Henryka, hrabiego Bergu z hrabstwa położonego w Szwabii. Salomea w tzw. testamencie Krzywoustego otrzymała „oprawę wdowią”, czyli ziemię łęczycką i sandomierską. Wspierała kilka klasztorów, brała czynny udział w życiu politycznym kraju, zwłaszcza po śmierci swego męża Bolesława. To także poprzez jej politykę i szerokie wpływy, jej pasierb Władysław nazwany Wygnańcem, musiał w końcu uciekać z kraju, co nastąpiło już po jej śmierci.

Przemysł II 

Ludgarda Meklemburska

Ludgarda była córką księcia Meklemburgii Henryka I Pielgrzyma i Anastazji Barnimówny oraz pierwszą żoną Przemysła II. Zmarła 10 lat po ślubie, a przyczyna jej śmierci wciąż jest przyczyną spekulacji. Możliwe, że zginęła ona z rąk lub z rozkazu własnego męża, który nie mógł doczekać się z nią potomka.

Ryksa Szwedzka

Ryksa była córką króla Szedcji Waldemara i Zofii, córki króla Danii Eryka IV. Była podobno ukochaną żoną Przemysła. Ze związku tego narodziła się jedyna córka Przemysła, Ryksa Elżbieta, późniejsza żona króla Czech i Polski Wacława II.

Małgorzata Brandenburska

Małgorzata zwana askańską lub brandenburską była córką margrabiego brandenburskiego Albrechta III. Ostatnia żona Przemysła II, była koronowana na królową Polski w 1295 roku wraz ze swoim mężem w Gnieźnie. Po jego zabójstwie, wyjechała z Polski do Brandenburgii zabierając ze sobą swą pasierbicę Ryksę Elżbietę (córkę Przemysła i Ryksy). Wyszła później za mąż ponownie, za księcia Saksonii Albrechta III.

Wacław II 

Guta von Habsburg

Pierwsza żona Wacława, zmarła zanim został on królem Polski. Para doczekała się dziesięciorga dzieci, w tym następcy tronu, Wacława III.

Ryksa Elżbieta

Wspomniana wyżej córka Przemysła II i Ryksy. To pierwsza Polka, której dokładną datę urodzenia i śmierci znamy. Do chwili śmierci ojca wychowywana była głównie przez jego siostrę, Annę. Później zabrana przez macochę Małgorzatę Brandenburską do Niemiec. Ryksa była świetną partią dla każdego, kto pretendował do tronu Polski i schedzie po zabitym Przemyśle. Pojąć za żonę Ryksę zdecydował się najszybciej król Czech Wacław II, który od dawna chciał zostać królem Polski. Z ożenkiem musiał poczekać, aż Ryksa osiągnie wiek sprawny, a więc 15 rok życia. Ślub odbył się w 1303 roku w Pradze, a Ryksa Elżbieta została koronowana na królową Czech i Polski.

Wacław II zmarł w 1305 roku. Niedługo później Ryksa poślubiła pretendenta do tronu Czech i Polski, Rudolfa III Habsburga. Małżeństwo trwało krótko, bo znowu tylko dwa lata. Ryksa miała więc 19 lat i była już podwójną wdową. Dalsze losy Ryksy są także niezwykle barwne. Wykupiła ona kilka wsi, była fundatorką miasta Hradec Kralove, prowadziła własną politykę i toczyła spory z kolejnymi władcami Czech. Zmarła w 1335 roku w Brnie.

Wacław III 

Wiola Elżbieta

Wyszła za mąż za Wacława III w 1505 roku. Jej małżonek, mimo młodego wieku (miał wówczas 16 lat, a Wiola lat 14) miał już wówczas opinię miłośnika kobiecych wdzięków. Związek Wioli był nieszczęśliwy, mąż był nieobecny i często ją zdradzał. Małżeństwo skończyło się szybko, gdyż w 1306 roku Wacław III został zamordowany w drodze na koronację w Polsce. Kilka lat później Wiola Elżbieta poślubiła czeskiego magnata. Mieszkała na Morawach.

Władysław Łokietek

Jadwiga Kaliska

Jadwiga Kaliska (Jadwiga bolesławówna) była córką księcia kaliskiego Bolesława Pobożnego i księżnej Jolenty Heleny. W roku 1293 poślubiła księcia brzeskiego Władysława Łokietka. Ich małżeństwo można zaliczyć to jednego z najbardziej udanych związków wśród polskich koronowanych głów. Jadwiga i Władysław doczekali się sześciorga dzieci (w tym Kunegundy – żony księcia saskiego; Elżbiety – przyszłej królowej Węgier oraz Kazimierza – króla Polski) i świetnie się dogadywali. Jadwiga była kobietą bardzo ambitną i zaangażowaną w politykę. Wspierała swego męża w dążeniach do objęcia tronu w Krakowie i podzielała jego plany zdobycia polskiej korony. W 1320 roku udało się ten cel zrealizować. Władysław Łokietek i Jadwiga Kaliska zostali koronowani w Krakowie na króla i królową Polski. W kolejnych latach Jadwiga nie porzuciła aktywnego uczestnictwa w życiu politycznym kraju, starając się nawet wywierać wpływ na decyzje i władzę swojego syna Kazimierza (po śmierci Władysława). Zmarła w klasztorze w Starym Sączu, który sama ufundowała.

Kazimierz Wielki

Aldona Anna

Aldona była córką księcia Litwy, Giedymina oraz jego żony Jewny. Związek ten miał przypieczętować sojusz Polski i Litwy przeciwko zakonowi krzyżackiemu. Litewska, pogańska żona nie podobała się początkowo wielu polskim możnym, a także samej królowej-matce Jadwidze Kaliskiej, ostatecznie jednak i ona musiała zgodzić się na ślub Aldony z Kazimierzem oraz jej koronację na królową Polski. Imię Anna przyszła królowa przyjęła na chrzcie, który odbył się w Krakowie. Aldona Anna była podobno osobą niezwykle wesołą i lubiącą zabawę. Urodziła Kazimierzowi dwie córki: Kunegundę i Elżbietę. Zmarła z nieznanych przyczyn w 1339 roku.

Adelajda Heska

Adelajda była córką landgrafa Hesji Henryka II Żelaznego i Elżbiety z dynastii Wettynów. Miała 17 lat, kiedy wyszła za Kazimierza. Związek nie był udany. Adelajda nie mogła dać Kazimierzowi potomka, zaś sam król dopuszczał się licznych zdrad. W końcu Kazimierz postanowił o unieważnieniu małżeństwa z Adelajdą, na co ta nie chciała się zgodzić. Sprawa „oparła się” o Watykan. Papież Innocenty VI nie zgodził się jednak na rozwód. Adelajda przebywała przez wiele lat w Żarnowcu, a później wróciła do Hesji. Zmarła w 1371 roku, a więc rok po Kazimierzu Wielkim.

Krystyna Rokiczana

Krystyna była morganatyczną żoną Kazimierza Wielkiego (była córką wójta Pragi). Nie dość jednak, że pochodziła ona z niższego stanu, to król wziął ją za żonę właściwie nielegalnie, gdyż jego małżeństwo z Adelajdą nie zostało unieważnione. Nie wiadomo dokładnie, co sprawiło, że król postanowił poślubić Krystynę. Być może była to jego wielka miłość, choć z drugiej strony wskazuje się, że krótko po ślubie Kazimierz kazał ją oddalić, gdyż dopiero wówczas na jaw wyszły jej „wady” oraz choroby, takie jak łysina i świerzb.

Jadwiga Żagańska

Jadwiga to ostatnia żona Kazimierza Wielkiego. Była córką Henryka V Żelaznego, księcia żagańskiego i Anny płockiej. Ślub z nią to drugi, de facto, nielegalny ślub Kazimierza Wielkiego – wciąż żyła przecież Adelajda Heska. Małżeństwo z Jadwigą było ostatnią szansą dla Kazimierza na narodziny legalnego, męskiego potomka, w innym wypadku, tron polski przejąć miał (w wyniku wcześniejszej umowy) syn jego siostry, Ludwik Andegaweński. Jadwiga urodziła trzy córki, a Kazimierz zmarł w 1370 roku, nie doczekawszy syna. Jedna z jego córek, Anna, została wydana za hrabiego Celje, a ich córka z kolei (Anna Cylejska) została w przyszłości żoną Władysława Jagiełły. Sama Jadwiga Żagańska poślubiła w 1372 roku księcia legnickiego Ruprechta. Zmarła w 1390 roku.

Czytaj też:
Mieszko I. Nie takie święte życie założyciela PolskiCzytaj też:
Pięciu Braci Męczenników. Pierwsi święci pochodzący z Polski. Dlaczego zginęli?Czytaj też:
Jadwiga kaliska. Żona Łokietka sama prowadziła politykę i broniła Wawelu

QUIZY:

Czytaj też:
QUIZ: Pierwsi Piastowie. Jak dużo wiesz o początkach państwa polskiego?Czytaj też:
QUIZ: Polskie królowe. Czy znasz żony polskich królów?