Muzeum Narodowe w Krakowie rozpoczęło oficjalnie swą działalność 7 października 1879 roku. Muzeum powstało za zgodą Rady Miasta Krakowa. Było to pierwsze tego typu miejsce w znajdującej się pod zaborami Polsce. Od pierwszych dni Muzeum skupiało uwagę wszystkich polskich patriotów.
Geneza i działanie muzeum
Jednym z najważniejszych inicjatorów powstania Muzeum Narodowego w Krakowie był prezydent Krakowa Józef Dietl, który starał się utworzenie takiej placówki od połowy XIX wieku. Pierwszą siedzibą MNK były znajdujące się na krakowskim Rynku Sukiennice, które dopiero co przeszły gruntowany remont. Siedziba muzeum mieściła się na piętrze (współcześnie w Sukiennicach znajduje się Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku, czyli część zbiorów MNK). Oficjalne otwarcie nastąpiło 7 października 1879 roku. W ten dzień Henryk Siemiradzki podarował na rzecz placówki swoje monumentalne dzieło „Pochodnie Nerona”. Niestety prezydent Dietl nie doczekał uroczystego otwarcia – zmarł 18 stycznia 1878 roku.
Trzy lata po otwarciu kolejny wybitny polski malarz Jan Matejko, ojciec naszego malarstwa historycznego, przekazał MNK własny obraz: „Hołd pruski”. Wydarzenie to miało miejsce dokładnie w trzecią rocznicę istnienia muzeum.
Z każdym miesiącem Muzeum nabywało nowe eksponaty, czy to dzięki zakupom czy też dzięki darowiznom. Wielu Polaków ofiarowywało na rzecz placówki własne pamiątki oraz cenne obrazy i rzeźby. Początkowo były to przede wszystkim przedmioty powstałe na ziemiach polskich. Z czasem MNK zaczęło nabywać także dzieła sztuki europejskiej.
Pierwszym dyrektorem muzeum był Władysław Łuszczkiewicz. Po nim funkcję tę objął Feliksa Kopera, który sprawował ją niemal 50 lat, od 1901 do 1950 roku (z przerwą w okresie drugiej wojny). Dzięki jego zaangażowaniu MNK nabyło tysiące nowych eksponatów, a także otworzyło zupełnie nowe oddziały. Do zadań muzeum należała m.in. opieka nad domem Jana Matejki, Barbakanem, kamienicą zapisaną przez małżeństwo Szołayskich znajdującą się przy placu Szczepańskim, wieżą hejnałową Kościoła Mariackiego oraz wieżą ratuszową. W 1934 roku rozpoczęto budowę nowego, dużego gmachu muzeum, który znajduje się przy Alei Trzech Wieszczów.
Dalsze lata
W czasie drugiej wojny światowej wiele eksponatów udało się uratować dzięki wybudowanym przed wojną schronom, a także dzięki temu, iż Kraków jako stolica Generalnego Gubernatorstwa, nie został tak poważnie zniszczony. Choć zabytki nie uległy zniszczeniu, były jednak rabowane przez Niemców. Pracownicy MNK w miarę możliwości, z narażeniem życia, starali się chronić polskie zabytki, a także prowadzili ewidencję przedmiotów, które ukradli Niemcy.
Po 1945 roku, kiedy Muzeum zostało zupełnie upaństwowione, planowano nawet umniejszenie roli tej placówki i wywiezienie do Warszawy większości zabytków. Dzięki staraniom dyrektora Tadeusza Dobrowolskiego udało się je pozostawić w Krakowie.
Z czasem MNK posiadało filie w Bochni, Nowym Sączu, Puławach, Rabce, Tarnowie i Żywcu. W późniejszych latach pod opieką muzeum znalazło się ponadto Muzeum Karola Szymanowskiego w Zakopanem, Muzeum Stanisława Wyspiańskiego, Dom Józefa Mehoffera oraz Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha”. 29 grudnia 2016 roku Fundacja Książąt Czartoryskich przekazała całą swą kolekcję (której historia sięga puławskich zbiorów Izabeli Czartoryskiej z początku XIX wieku) wraz z nieruchomością w Krakowie na rzecz Skarbu Państwa za kwotę 100 milionów euro. W czerwcu 2017 roku zbiory zostały przekazane na rzecz Muzeum Narodowego w Krakowie.
Czytaj też:
Hrabia Zamoyski. Człowiek, który dał nam Tatry (i nie tylko)Czytaj też:
Ferdynand Zweig z niestety zapomnianej krakowskiej szkoły ekonomiiCzytaj też:
Kto namalował ten obraz? Trudny test