Poznań, stolica Wielkopolski jest piątym co do wielkości miastem w Polsce (według danych Urzędu Miasta na koniec 2022 r. liczba mieszkańców wynosiła ponad 477 tys. osób). Prawa miejskie, gród leżący nad Wartą, otrzymał już w połowie XIII w. Za datę wydania dokumentu lokacyjnego przez książąt wielkopolskich Przemysła I oraz Bolesława Pobożnego uznaje się 23 kwietnia 1253 r. Co warto zwiedzić w Poznaniu?
1. Ostrów Tumski
Poznański Ostrów Tumski to wyspa położona na Warcie. Już w X w. istniał tu jeden z najpotężniejszych grodów w Wielkopolsce, na terenie którego wzniesiono nawet murowane książęce palatium. Część badaczy wskazuje Ostrów jako na miejsce chrztu Mieszka I. Ówczesny gród składał się z trzech części i został obwarowany wałem o dziecięciometrowej wysokości, którego relikty możemy podziwiać w znajdującym się na wyspie rezerwacie archeologicznym „Genius Loci”, w którym wyeksponowano odsłonięte w trakcie badań archeologicznych średniowieczne fortyfikacje oraz liczne artefakty (m.in. ceramikę, monety i biżuterię). Na uwagę zasługuje także interaktywna część wystawy.
Na Ostrowie Tumskim powstała też najstarsza chrześcijańska świątynia w Polsce, czyli kaplica w książęcym palatium Mieszka I i jego żony Dobrawy. Obecnie w miejscu tym wznosi się kościół pw. Najświęteszej Maryi Panny. Z kolei w latach 80. X w. rozpoczęła się budowa katedry (pierwotnie pod wezwaniem św. Piotra, obecnie św. Apostołów Piotra i Pawła). Obecny wygląd katedry pochodzi z okresu odbudowy z lat 1948–1956 prowadzonej pod kierownictwem Franciszka Morawskiego. Przywrócono w niej, na podstawie odkrytych przez pożar z 1945 r. pozostałości, gotycki wygląd korpusu z przełomu XIV i XV w. Hełmy wież są natomiast wzorowane na klasycystycznych, pochodzących z lat 1725–1729. Świątynia zorientowana jest wzdłuż osi wschód-zachód, z prezbiterium po stronie wschodniej. Jest to trójnawowa bazylika na planie krzyża otoczona wieńcem dwunastu kaplic (z czego dwie stanowią ramiona transeptu), dwóch zakrystii i kruchty południowej.
W zewnętrznej bryle świątyni nietypowym w polskiej architekturze elementem są łuki przyporowe rozpięte pomiędzy ścianami nawy głównej a wieżami. Na szczególną uwagę zasługują podziemia katedry, w której spoczęli pierwsi władcy Polski – Mieszko I, Bolesław Chrobry, Mieszko II, Kazimierza Odnowiciel czy Przemysł I. Najbardziej okazałą kaplicą we wnętrzu katedry jest XIX-wieczna Złota Kaplica (zwana Kaplicą Królów Polski), w której znajduje się neogotycki sarkofag pierwszych władców. Ponad grobowcem znajduje się obraz ukazujący Bolesława Chrobrego i Ottona III u grobu św. Wojciecha. Po przeciwnej stronie stoi pomnik władców, a nad posągiem umieszczony jest obraz „Mieczysław I kruszy Bałwany”. Naprzeciwko wejścia znajduje się ołtarz z mozaiką przedstawiającą scenę wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, a na stole ołtarzowym figury dziesięciu dziewic. Na podłodze znajduje się mozaika z napisem: „Miecislaus Dux Boleslaus Rex”. Kopuła przedstawia Boga Ojca w otoczeniu cherubinów. Poniżej znajdują się przedstawienia 20 świętych i błogosławionych, poniżej medaliony z 34 najstarszymi polskimi herbami szlacheckimi, a pod nimi, osiem tarcz z herbami kapituł najstarszych diecezji.
Zwiedzając Ostrów warto także zatrzymać się przed Akademią Lubrańskiego mieszczącą się w renesansowym budynku, w którym w latach 1519-1780 funkcjonowała założona przez biskupa Jana Lubrańskiego uczelnia wyższa. Obecnie w obiekcie mieści się siedziba Muzeum Archidiecezjalnego oraz Galeria Sztuki.
Na uwagę zasługuje także Brama Poznania czyli Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego, które mieści się w kompleksie obiektów zlokalizowanym w najstarszej części miasta, na Śródce i Ostrowie Tumskim w pobliżu mostu Jordana. Kompleks składa się z współczesnego budynku głównego oraz odrestaurowanego budynku Śluzy Katedralnej połączonych przerzuconą nad Cybiną kładką. Główną część założenia zajmuje multimedialna ekspozycja poświęcona przeszłości i współczesności Ostrowa Tumskiego. W budynku Śluzy Katedralnej mieści się zaś Galeria Śluza, przeznaczona na wystawy czasowe.
2. Jezioro Maltańskie
Poznań jest miastem, który oferuje turystom także wypoczynek nad jeziorem. Jezioro Maltańskie, którego nazwa pochodzi od zakonu kawalerów maltańskich, którzy mieli w Poznaniu siedzibę, kościół i hospicjum, powstało w 1952 r. poprzez spiętrzenie wód rzeki Cybiny i ma powierzchnię 64 ha. Jedną z największą atrakcji jeziora jest tor regatowy (jeden z najlepszych w Europie) liczący 2190 m długości i 170-400 m szerokości. W zachodniej części jeziora znajduje się największa w Poznaniu fontanna, ufundowana dla upamiętnienia 750. rocznicy założenia miasta. Wzdłuż północnego brzegu jeziora przebiega trasa wąskotorowej Kolejki Parkowej Maltanka, której końcowa stacja „Zwierzyniec” usytuowana jest w pobliżu wejścia do Wielkopolskiego Parku Zoologicznego (Nowe Zoo).
Na południowym brzegu - na kopcu Wolności - znajduje się sztuczny, całoroczny stok narciarski oraz letni tor saneczkowy. U stóp kopca czynne jest pole do nauki gry w golfa oraz tor do minigolfa. W pobliżu jest także kąpielisko oraz Bula Park do gry w pétanque. W lasku na południe od mostku na Cybinie zlokalizowany jest park linowy Pyrland. Latem nad brzegami jeziora odbywają się spektakle Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego Malta.
3. Zamek Cesarski
Zamek Cesarski, jedna z najbardziej rozpoznawalnych budowli Poznania, powstał w latach 1905−1910 jako rezydencja ostatniego niemieckiego cesarza Wilhelma, który osobiście ustalał szczegółowy plan swojej nowej rezydencji.
Zaprojektowany przez Franza Schwechtena Zamek został wzniesiony na planie nieregularnego wieloboku w stylu neoromańskim. Założenie miało wyrażać „germańskiego ducha”, a jednocześnie stanowić symbol przynależności Wielkopolski do Rzeszy Niemieckiej. Na pierwszym piętrze znajdowały się apartamenty pary cesarskiej i prywatna kaplica (zaprojektowana w stylu bizantyńskim przez Augusta Oetkena), zlokalizowana w wieży. Wejście przeznaczone wyłącznie dla cesarza znajdowało się w zachodniej elewacji wieży skąd schody prowadziły bezpośrednio na pierwsze piętro. Sypialnię cesarza i cesarzowej łączył korytarz, w którym stały posągi czterech władców: Gerona, Ottona I, Fryderyka Barbarossy i Władysława II Śląskiego.
Drugie piętro przeznaczone było dla następcy tronu (usytuowane tam były tzw. pokoje książęce). Najbardziej reprezentacyjnym pomieszczeniem była (również urządzona w stylu bizantyńskim) Sala Tronowa. Po I wojnie światowej i odzyskaniu niepodległości przez Polskę, dawne cesarskie apartamenty na I piętrze zostały przeznaczone dla prezydenta Rzeczypospolitej, a pozostała część zamku była użytkowana przez Uniwersytet Poznański. W czasie II wojny światowej gmach został całkowicie przebudowany. Po zakończeniu wojny Zamek przez krótki czas zajmowany był ponownie przez Uniwersytet Poznański, by w 1948 roku stać się siedzibą władz miejskich. Na początku lat 60. ubiegłego stulecia gmach ponownie zmienił użytkownika, którym stał się Pałac Kultury. W połowie lat 90. Pałac Kultury został przekształcony w Centrum Kultury Zamek, które do dziś użytkuje zabytkowe wnętrza. Obok zwiedzania trasy zamkowej Centrum Kultury organizuje wiele wystaw czasowych, festiwali i innych wydarzeń kulturalnych.
4. Stare Miasto
Stare Miasto to jedna z wizytówek Poznania. Tutaj podziwiać można wspaniały renesansowy ratusz autorstwa Jana Baptysty Quadro z Lugano wzniesiony w połowie XVI w. Monumentalna fasada frontowa z trzykondygnacyjną arkadową loggią jest zwieńczona wysoką ścianą attyki z trzema wieżami. Budynek był dawną siedzibą władz miasta.
Najbardziej reprezentacyjną salą ratusza jest Sala Renesansowa (tzw. Wielka Sień) nakryta sklepieniem w 1555 r. Obecnie w ratuszu mieści się Muzeum Historii Miasta Poznania. W 1551 r. na ratuszu został zainstalowany zegar z koziołkami. Jego twórcą był Bartłomiej Wolf z Gubina. Codziennie, gdy zegar ratuszowy wybija godzinę dwunastą w południe, w wieżyczce nad zegarem umieszczonym we frontowej elewacji otwierają się drzwiczki i ukazują się dwa blaszane koziołki, które stały się najbardziej rozpoznawalnym symbolem miasta. Poruszane mechanizmem zegarowym trykają się rogami 12 razy.
Z poznańskimi kozłami wiąże się legenda. Po wykonaniu zegara Bartłomiej Wolf postanowił pokazać go rajcom i wojewodzie poznańskiemu. Przygotowano ucztę, lecz z powodu nieuwagi kuchcika przygotowywany udziec sarni spłonął. Kuchcik ukradł wówczas dwa koziołki, by upiec je na rożnie, ale te uciekły na ratuszową wieżę. Przybyli goście zobaczyli je trykające się na gzymsie. Wówczas wojewoda polecił dołączyć do zegara jeszcze mechaniczne koziołki.
Wędrując po poznańskiej starówce warto zwrócić także uwagę na Pałac Gorków, znajdujący się w południowo-wschodnim narożniku Rynku. Zbudowany w połowie XVI w. stanowi jeden z najbardziej reprezentacyjnych renesansowych pałaców miejskich w Polsce. Luksusowy budynek ozdobiono m.in. ogrodem z sadzawką pełną ryb i fontanną na dachu. W wyniku zniszczeń wojennych budynek doszczętnie spłonął. Rekonstrukcja przywróciła mu formę, jaką miał po przebudowie w XVIII w. Pozostałością wystroju dawnej rezydencji jest oryginalny, bogato dekorowany renesansowy portal od strony ulicy Klasztornej, na którym odnajdziemy datę wybudowania pałacu. Wewnątrz mieści się obecnie Muzeum Archeologiczne.
Na Rynku możemy także trafić do jednego z ciekawszych muzeów w mieście czyli Muzeum Rogala Świętomarcińskiego, które poświęcone jest tradycji wypieku tego słodkiego symbolu miasta, która to liczy już 150 lat. Zwiedzanie muzeum ma charakter interaktywny. Zwiedzający w trakcie pokazu poznają sposób produkcji rogala, według oryginalnej receptury.
5. Park Cytadela
Blisko stuhektarowe założenie parkowe znajduje się na wzgórzu położonym na północ od centrum miasta, na którym do 1945 r. znajdował się fort Winiary. W wyniku działań wojennych fortyfikacje Cytadeli zostały w znacznym stopniu zniszczone i po 1945 r. rozebrane.
W 1962 r. rozpoczęto prace zmierzające do utworzenia na Cytadeli Parku - Pomnika Braterstwa Broni i Przyjaźni Polsko - Radzieckiej. W 1992 r. zmieniono nazwę parku. Dziś jest to Park Cytadela. Na jego terenie znajdują się dwie placówki muzealne - Muzeum Armii "Poznań" i Muzeum Uzbrojenia. Zobaczyć można tam także liczne nekropolie: Cmentarz parafii św. Wojciecha, Cmentarz Garnizonowy, wojenny Cmentarz Bohaterów Radzieckich, wojenny Cmentarz Wspólnoty Brytyjskiej, Cmentarz Bohaterów Polskich oraz relikty dawnego cmentarza tzw. starogarnizonowego, niemieckiego Cmentarza Honorowego (Ehrenfriedhof) oraz kwatera prawosławna tzw. Cmentarz Prawosławny.
Na Cmentarzu Garnizonowym, liczącym ponad 1500 grobów, znajdują się mogiły wojskowych, a wśród nich powstańców styczniowych, wielkopolskich, żołnierzy z lat 1918-1920, generałów, kawalerów Virtuti Militari. Ofiary terroru hitlerowskiego i sowieckiego oraz Cytadelowcy pochowani są na Cmentarzu Bohaterów Polskich. Są też tutaj zbiorowe mogiły z pomnikami nagrobnymi jeńców rosyjskich i francuskich. Cmentarz Wspólnoty Brytyjskiej jest miejscem spoczynku m.in. 48 uczestników tzw. Wielkiej Ucieczki, wśród nich Polaków.
W parku rośnieokoło 380 gatunków roślin naczyniowych (nie licząc nasadzanych i pielęgnowanych) w 44 zespołach roślinnych. Trzynaście z nich objętych jest ochroną ścisłą. Kilka gatunków jest rzadkich w skali Wielkopolski, a około pięćdziesiąt ma status rzadkich lub bardzo rzadkich w Poznaniu. Niektóre rośliny wprowadzono tu pierwotnie sztucznie, a potem zdziczały i samorzutnie się rozmnażają. Dodatkową atrkacją parku są umieszczone w 2002 r. rzeźby Magdaleny Abakanowicz, światowej sławy polskiej rzeźbiarki.
Czytaj też:
Zabytki, nietypowe miejsca - 10 propozycji. Czy słyszałeś o wszystkich?Czytaj też:
Zapomniane kurorty. Wielu tych miejsc nie ma już w naszych granicachCzytaj też:
Dzwon Zygmunt czy Dzwon Zygmunta? Odlano go z armat wroga?Czytaj też:
QUIZ: Co widzimy na tym zdjęciu? Prawda czy fałsz