Jak Polska odzyskała wzrok
  • Leszek LubickiAutor:Leszek Lubicki

Jak Polska odzyskała wzrok

Dodano: 
Józef Peszka: „Mieczysław I podczas postrzyżyn odzyskuje wzrok” (ok. 1810 r.), olej/płótno, 261×335 cm. Własność: Muzeum Narodowe w Warszawie.
Józef Peszka: „Mieczysław I podczas postrzyżyn odzyskuje wzrok” (ok. 1810 r.), olej/płótno, 261×335 cm. Własność: Muzeum Narodowe w Warszawie. Źródło: Fot: Leszek Lubicki
Pierwszy o ślepocie Mieszka I i odzyskaniu przez niego wzroku napisał Gall Anonim. Później w swoich kronikach powtórzyli to kolejni dziejopisarze, aż w końcu zajął się tym tematem zdolny polski malarz. Jak rozumieć te zastanawiające opowieści?

Nie znamy dokładnej daty narodzin Mieszka I. Możemy założyć, że miało to miejsce ok. 935 r. (plus minus kilka lat). Oglądając obraz Józefa Peszki (1767–1831), od razu zauważymy, że coś nam tutaj nie pasuje. I wcale nie chodzi o „odzyskanie wzroku”. Tego po prostu nie da się wprost namalować i dlatego malarze historyczni nadawali swoim dziełom pełne tytuły, aby publiczność wiedziała, któremu wydarzeniu z dziejów Polski poświęcony jest obraz.

Na pewno zwrócimy uwagę na ubiory osób widocznych na płótnie i zadamy sobie pytanie, czy w połowie X w. ludzie w naszym kraju tak się ubierali. Oczywiście, że nie. Gdy popatrzymy na drugi plan, gdzie artysta umieścił wysokie, murowane budowle, tym bardziej zwątpimy, czy aby na pewno obraz ten odnosi się do czasów dzieciństwa późniejszego pierwszego historycznego władcy Polski. Na tym obrazie rażą zarówno niehistoryczne stroje, jak i wycinek miejskiego pejzażu. Raczej możemy mówić tu o szatach zgoła fantastycznych, wziętych z imaginacji artysty, która często nawiązywała do „wczesnoromantycznej symboliki i neosarmackiej wyobraźni”. Ale – jak powiadał Paweł Jasienica – „artysta nie jest uczonym i nie musi zdradzać źródeł swojej wiedzy czy inspiracji”.

Jeżeli już jednak pogodzimy się z tym brakiem ścisłości historycznej w wyrażeniu postaci i otoczenia, to możemy się skupić na zagadnieniu, o którym ten obraz opowiada. Z samego tytułu malowidła („Mieczysław I podczas postrzyżyn odzyskuje wzrok”) dowiadujemy się, że wydarzenia rozgrywają się na dworze panującej wczesnopiastowskiej dynastii, a przed chwilą miały miejsce postrzyżyny młodego Mieszka. Najważniejsza jednak jest informacja, że chłopiec odzyskał wówczas wzrok. Musiał więc do czasu tego obrzędu być niewidomy.

Artykuł został opublikowany w najnowszym wydaniu miesięcznika Historia Do Rzeczy.